Tittelen har vi lånt frå eit juleintervju NTB har gjort med kunnskapsminister og Venstreleiar Guri Melby, blant anna publisert i dag i Nettavisen. Melby valde sjølv Nye Deichman i Oslo som åstad for intervjuet, for «Det sømmer seg for en kunnskapsminister å være omgitt av bøker. – Dessuten er biblioteket det viktigste lavterskeltilbudet vi har innen kultur».
Sjølvsagt. Men det er når journalisten så spør henne om «Det kunne egentlig hett Venstres hus?» at denne latteren kjem. I mangel av lyd og levande bilete frå denne seansen skal vi ikkje seie skråsikkert at latteren hennar kanskje var litt flau eller til og med sjølvironisk. Men også Melby har sikkert fått med seg korleis kulturministrane til partiet hennar har gått frå i 2013 å vere pådrivarar for historias første øyremerka «bibliotekmilliard» (les meir) til aktiv motstand mot dette i dag.
Ho har kanskje høyrt om korleis Trond Minken fem år seinare, ved å minne om milliarden som blei vekk, «fikk … kulturminister Trine Skei Grande til å grine under en bibliotekdebatt under Litteraturfestivalen på Lillehammer».
Og ho kjenner i alle fall til Vilde Sagstad Imeland sin saftige gonzo-reportasje i Morgenbladet 6. mars: «I hælene på Abid Raja». Journalisten hadde kjempa i fleire veker for å få eit større intervju med den nye kulturministeren i MB, ein av landets klart viktigaste kulturaviser. Til slutt blei ho lova femten minutt med han under opninga av ei utstilling på NB. Det blei berre 95 sekund, men alt kom til å handle om bibliotek(!). Vi tar sjansen på å sitere mykje av slutten på intervjuet:
NBF-prisen i bruk. Dansk design er sjeldan vare her i huset
Første april i år skreiv vi ein bloggpost om ein ikkje-aprilspøk på fagforumet biblioteknorge. Det handla om annonseringa av Norsk Bibliotekforenings pris – til underteikna. Men i og med at det såkalla Nasjonalbiblioteket seinare fjerna heile forumet frå nettets overflate, er lenkene daude både til dåverande NBF-leiar Mariann Schjeide sin «tale» og underteikna sin «takketale» (det gjeld også lenka til NBF si liste over tidlegare vinnarar, men dét kan dei kanskje gjere noko med?).
Men no har overrekkinga av prisen funne stad, på Rygge bibliotek 10. desember. På NBF si Facebookside kom det utruleg mange helsingar og likes, og noko kjem også i NBF-bilaget i Bok og Bibliotek nr. 1 på nyåret. Og i dag blei det snappa opp av Moss Dagblad.
11. desember blogga vi om eit lesarinnlegg av Magne Nylenna i Aftenposten med støtte til Helsebiblioteket.no: «Hva tenker dere på, Bent Høie og Erna Solberg?» Tenesta har hatt ei mengd tidsskriftabonnement som helsepersonell utanfor sjukehusa har fått bruke fritt, men no må dei kuttast.
Eit søk i Atekst viser 22 treff i desember. Her inngår Dagens medisin, men også blant anna Norges optikerforbund og Fysioterapeuten meiner dette er alvorleg.
Dei siste vekene har vi her på bloggen brukt mykje spalteplass på Nasjonalbiblioteket og den svært optimistiske analysen deira av folkebibliotekas vilkår og mulegheiter. Blant anna om «gullalder»-foredraget til Sira Myhre og Tinnesands oppfølging i Bok og bibliotek. Og avvisinga av andre syn på saka bidrog vel også til protestane frå viktige stemmar i bibliotek- og kulturlivet. Og no kjem leiaren av Bibliotekarforbundet, Veronicha Angell Bergli, i leiarartikkelen i nyaste nummer av Bibliotekaren (4/2020), og her på nettet, med oppsummeringa i tittelen ovanfor. Med meir.
Vi må håpe at 2021 blir året då NB stig ned til bibliotekfolket og sluttar med ein-vegs-kommunikasjonen sin.
I førre veke refererte vi til Nasjonalbiblioteket sitt hårete mål om i overskueleg framtid å rekruttere også dei 49 prosentane som i dag ikkje er bibliotekbrukarar. Digitalisering av praktisk talt alt av norske åndsverk skal bidra sterkt til dette. Då er det grunn til å merke seg ei undersøking frå direktoratet Kompetanse Norge som viser at framleis er «Litt over 600 000 personer, eller 14 prosent av nordmenn fra 16 år og oppover, … ikke-digitale. – To grupper peker seg ut, eldre og folk med lavere utdanning. 80 prosent er 60 år eller eldre og andelen øker med alderen, og når det gjelder utdanning så har 75 prosent videregående eller lavere som høyeste fullførte utdanningsnivå».
«Den «ikke-digitale» befolkningen er her definert som personer som ikke bruker datamaskin, nettbrett, smarttelefon eller internett, og i tillegg personer med svake grunnleggende digitale ferdigheter».
«Det trengs aktiv rekruttering … Både Nav, bedrifter, biblioteker, voksenopplæringen og frivilligheten kan spille viktige roller her, og gjør det allerede. Samarbeid på tvers i offentlig sektor er viktig, etater med samme brukergrupper bør samarbeide for å lage brukervennlige og enkle brukerreiser» (vår utheving).
Trine Skei Grande har vi «hatt eit forhold til» sidan eit stort bibliotekpolitisk møte i foredragssalen på gamle Deichman på tidleg nittital, må det ha vore. Sjeldan såg vi nokon som «tok salen med storm» som henne. Hugser ikkje kva temaet var (sikkert om nye lokale til hovudbiblioteket, som alt då var «like rundt hjørnet»), men TSG viste seg som bibliotekforsvarar av klasse.
Så kom sjølvbiografien hennar i haust. Det var ikkje venteliste verken i Bookbites eller Allbok. Men ho nemner ikkje noko av dette ovanfor, faktisk nemner ho ikkje bibliotek i det heile tatt. På leit etter interessant nytt om kulturpolitikken frå tida hennar, blir vi også skuffa. Men vi kan like godt gje ordet til Ane Farsethås i Morgenbladet 27. november under tittelen «Selvportrett med fartshumper»: «Grande innleder kapittelet om epoken som kulturminister med en populistisk karikatur av feltet hun har hatt ansvar for som «det mest konservative i norsk politikk». Og vidare: «Mange av dem som jobber med kunst og kultur er imot enhver endring og ser alt som er nytt som en trussel».
Her om dagen blogga vi om ein annan kulturtopp som meiner at «De som jämt säger att det går åt skogen, är bibliotekarierna». Etter arbeidaroppstanden i Berlin i 1953 skreiv Berthold Brecht ironisk om DDR-leiinga at dei burde «oppløyse folket og velje seg eit nytt». Diktet heiter «Løysinga». Så blir det for ille …
Særleg under og etter lovrevisjonen i 2012-14 blei demokrati eit heilt sentralt punkt i bibliotekpolitikken og -debatten, noko som førebels har kulminert med den andre, nogjeldande nasjonale bibliotekstrategien med den ambisiøse tittelen «Rom for demokrati og dannelse». Men har regjeringa og bibliotekstrategane klart å heve ordparet bibliotek og demokrati over klisjé-nivået og det heilt allmenne?
Eit seriøst forsøk på å svare finn vi i ein fersk artikkel i «Nordic Journal of Library and Information Studies» (vol 1 no 2 2020) med tittelen «Den digitale offentligheten i kultur- og bibliotekpolitikken». Forfattarane er professor Håkon Larsen ved OsloMet og spesialbibliotekar Per Alexander Solheim ved UiO. Men i studien deira av dei sentrale styringsdokumenta finn dei alvorlege manglar:
«Den siste bibliotekstrategien har flere beskrivelser av hvordan biblioteket skal være en sterk bidragsyter til opparbeidelse av digital medie- og informasjonskompetanse for befolkningen, men i likhet med den forrige bibliotekstrategien er det ingen konkrete eksempler på hvordan bibliotekene skal gjennomføre dette, utenom generelle målbeskrivelser».
Men noko Larsen og Solheim ikkje har sett på er prosessen knytt til bibliotekstrategien som Nasjonalbiblioteket er i gang med no i haust. Dette skjer i samarbeid med eit «Strategisk råd», og bak ei lenke på nb.no med dette namnet finn vi fila «Status for arbeidet med bibliotekstrategi». Så no nærmar vi oss vel det meir konkrete?:
«Arbeidskontoret hadde prøvd å dytte den på ham hver eneste torsdag morgen når han hevet arbeidsløshetstrygden, og hver gang hadde han unnslått seg. «Det er kanskje ikke akkurat i Deres gate,» sa herr Pitt, «men lønnen er ikke så verst og arbeidet er lett for en mann med Deres utdannelse.» «Hva slags bibliotek er det?» spurte Leamas. «Det er Bayswater bibliotek for psykisk forskning. Det er en slags stiftelse. De har tusenvis av bind, alt mulig, og de har nettopp arvet en hel bråte til. Derfor trenger de en ekstra assistent.» Han tok pengene sine og lappen med henvisningen. «De er kanskje litt rare der borte,» la Pitt til, «men De pleier jo ikke å holde ut særlig lenge i samme jobben i noe tilfelle, og De kan da i hvert fall gjøre et forsøk. Jeg synes ærlig talt det kunne være på tide.»
Bibliotekassistent Alec Leamas viste seg også å vere britisk hemmeleg agent. Og apropos agentar: «Bra bibliotekarier är borna agenter». Eit sitat frå ein bloggpost for to år sidan.
Signaturen Astronauten skriv om bibliotek i ein petit i Klassekampen 3. desember. Hen rundar av slik:
«Noen ser kanskje bare døde trær samlet på hyller i et bygg. Jeg ser skattkamre, fylt til randen av det mest dyrebare vi har skapt. Summen av sivilisasjonen. Tilgjengelig for deg, meg og barnet som kommer dit for første gang og vet at her, her hører hun hjemme».
Trond Minken har her mottatt prisen Årets bibliotek 2011 på vegner av Buskerud fylkesbibliotek
Norsk Bibliotekforening ved Vidar Kvalshaug har i «innstikket» i Bok og Bibliotek nr. 5 gjort eit intervju med Trond Minken når han no pensjonerer seg. Lillehamringen som blei drammenser oppsummerer blant anna at «en av sorgene jeg har, er at jeg ikke har fått bearbeidet mer tankegods. Det har gått i hyrten og styrten, multi-tasking. Mye har bare duppet på overflaten». Men no får du tid til tenking og kanskje skriving, Trond?
På spørsmål vedgår han at han «aldri har vært redd for autoriteter». Mange av oss kan stadfeste dette. Så figurerer han også på heiderslista her på bloggen over Barske Bibliotekarar. I staden for å lenke direkte til der vi skriv om Trond sin kanskje barskaste prestasjon, rår vi dykk til å lese om alle dei 16.
Bibliotekarforbundet melder i dag at dei har levert innspel til regjeringa sin nye, nasjonale handlingsplan for bærekraftmåla. Dei skriv at dei legg vekt på «bibliotekarers fagprofesjon, og at å systematisere, vurdere og formidle informasjon er et viktig bidrag til å oppnå målene. … Dette er en kompetanse som vil være spesielt viktig i arbeidet med bærekraftsmålene. Her holder det ikke å fokusere på utdanningsløpet, vi må sikre at hele befolkningen har tilgang til god og kunnskapsbasert informasjon».
Ein gong i tida, på 1990-talet, var det ein tendens til å opprette såkalla kompetansebibliotek, med varm støtte frå dåverande Statens bibliotektilsyn. Eitt av desse var Miljøbiblioteket på Steinkjer (Wayback-kopi frå 1998). Det var kanskje for tidleg eller for mykje å gape over eller også for dårleg marknadsført. ABM-utvikling la i alle fall heile konseptet i grava i utgreiinga «Bibliotekreform 2014» i 2006.
Vi måtte låne foto av ein velodrom frå Store norske. Foto: Peter Mettler (CC BY SA 3.0)
Vi spådde i går, då vi tok for oss Nasjonalbiblioteket sine bastante signal om at «nu går alt så meget bedre» for norske folkebibliotek, at Svein Arne Tinnesand sin optimistiske artikkel i Bok og Bibliotek ville resultere i fleire motinnlegg. Og i dag er NBF-leiar Vidar Lund på banen med konklusjonen at «Jo, folkebiblioteka får mindre pengar».
Og han supplerer Georg Arnestad på eitt viktig punkt: «Utfordringa er at SSB og kommunane framleis held seg til det utvida – eller utvatna – kulturomgrepet frå 70-talet. Det er liten tvil om at idretten har styrkt seg, mykje på grunn av den enorme stimuleringa som skjer gjennom spelemidlane til idrettsanlegg. Av di fordelinga av spelemidlane er så utruleg skeiv som ho er, blir det økonomisk lettare for kommunane å investere i velodromar og tennishallar med 1/3 dekning frå spelemidlane. Medan kommunen i røynda må ta heile investeringskostnaden om det trengst eit nytt bibliotek eller anna kulturlokale. Dette påverkar òg sjølvsagt driftskostnaden, ved at kommunen må betale mykje meir i renter og avdrag ved å byggje eit bibliotek til 50 millionar kr enn eit idrettsbygg til 50 millionar kr».
Les også slutten på innlegget, om kommune- og bibliotekøkonomien i 2021. Og gå heim og sprett ei flaske raudt eller to.
