Frå Nasjonalbiblioteket fekk vi i februar noko nytt og nyttig: Norsk tesaurus for sjanger og form. For dei som jobbar med katalogar: Dette «publiseres som åpne lenkede data i henhold til SKOS-ontologien». Osv osv.
Skal vi vere litt vanskelege, så testa vi tesaurusen og fekk null treff på «manifest». Kan hende er dette uttrykk for at ein viss ABB har øydelagt denne sjangeren for all framtid, men i til dømes Oria.no førekjem likevel ordet 3354 gongar knytt til titlar i norske bibliotek. Også nokre gongar som sjanger/form.
Éin ting er at Karl Marx ville blitt sur, men det same med mangfaldige kunstnarretningar, arkitektkollektiv osv. I Wikipedia ser vi at religiøse manifest heller går som «trosbekjennelser». Og dette finn vi faktisk i NBs nye tesaurus.
Der som «trusvedkjenning» på nynorsk. Mens det i den offisielle Nyorskordboka heiter «truvedkjenning» utan genitiv-s, sjølvsagt. Prøv igjen, NB 🙂
Som heil- eller deltids bibliotekjournalist gjennom førti år veit bloggaren kor vanskeleg det er å illustrere ein artikkel ved hjelp av fotoapparat. Ambisjonar om kule vinklar og oversiktsfoto blir fort slått til jorda av reolar og bokryggar som kjem i vegen. Sikkert åtte av ti foto frå bibliotek har dette motivet. Og det er effektivt internalisert også i yrket sine eigne kanalar, sjå berre her (skal vi sjå om det kjem noko nytt her over påske?)
Men med koronaen blei det litt variasjon. Ovanfor frå eit bibliotek i London etter at dei annonserte ring-klikk og hent-tenste etter siste nedstenging.
Klassekampen skreiv laurdag om ein ny «strømmeaktør» på den norske lydbokmarknaden. Ein ny svenske, som har gjort seg fin for dei norske forlaga. I alle fall litt finare enn dei andre. Skal vi bry oss om å nemne namnet? Nei, snart er han kjøpt opp eller utkonkurrert av ein ny ein.
Men det handlar også om oppblåsing av realitetar. Om vi les litt nedover i saka finn vi for det første at Gyldendal ikkje er med. Og når det står at den nye avtalen «inkluderer alle titlene til Aschehoug og Oktober forlag», så er dette sjølvsagt berre dei ganske få bestseljarane som nokon gong blir til lydbok på norsk: «Et helt år seinere [i fjor, vår merkn.] har lydboktilbudet alt annet enn est ut, til tross for at utvekslingsavtalen nå skal gjelde et tresifra antall titler». Imponerande! Altså minst eitt hundre.
Og noko dei slett ikkje skriv om, er at Amazon alt er her med sin app Audible. Så snart kan vel alle ta kvelden, både svenske og norske.
Biblioteka og lydbøker er det heller ingen som skriv eller snakkar om. Ikkje sidan Sira Myhre sin lovnad 21. oktober i fjor. Og det var visst også berre snakk. Eller har nokon høyrt noko meir?
Arkitekturnettstaden dezeen.com har denne veka eit solid oppslag om det komande biblioteket i Skien, med fleire overveldande «arkitektteikningar». Det er mykje skryt å lese om alt frå val av materiale på yttertaket («sånt ville gode båtbyggjarar vore stolte av») til samspelet mellom bygget og parken («dette vil maksimere potensialet som møteplass»).
Men når det gjeld det funksjonelle er det tvil å spore i kommentarfeltet: «… stakkars dei forfattarane som vil vere umulege å nå på toppen av dei høge bokreolane». Og «har arkitektane høyrt om Dewey?». Ein konklusjon er at «dette kan ikkje vere eit verkeleg bibliotek». Noko ein annan kommentator stadfestar: «I dag er bøkene der berre berre for å dekorere» (vår omsetting).
Men det står ingenting om arkitektoniske følgjer av Koronaen. Under overskrifta Koronabibliotek på gang! samla vi i januar Skien og fleire andre planlagde bibliotek som i utforminga bør ta omsyn til denne og framtidige pandemiar.
I Frankrike innfører no bibliotekforeininga ABF eit nytt kriterium på kva som er eit godt bibliotek: At WC-en er open for alle og at han er vakker og nyskapande!
Denne veka slutta dei franske biblioteka seg til ei nasjonal rørsle for å løyse den alvorlege hygieniske krisa som er oppstått under koronaen fordi mange offentlege toalett blei lukka under dei ulike nedstengingane, og aldri blei opna igjen. Og fordi serveringsstader, med slike innretningar, er stengde i lange periodar. Slik vi forstår det, er biblioteka sjeldnare stengde enn andre institusjonar, så no bør ein kunne gå på biblioteket utan å låne noko anna enn wc-en.
Samtidig lyser bibliotekforeininga ut ein konkurranse om den penaste «ugle-dassen» («Chouettes Toilettes» må vel bety noko sånt; vi har forstått at ugla er verkeleg sterkt knytt til bibliotek der i landet). I den ganske muntre utlysinga kan vi blant anna lese at WC-en er eit «sentralt element i ein kvalitetsvelkomst, ein stad som iblant er forsømt eller ei kjelde til spenning …». Og no bør biblioteka nytte høvet til å «implementere prinsippa om tilgjengelegheit og inkludering i desse små hjørna i verksemdene våre» (vår omsetting). Både det estetiske og mangfaldet av tenester på bibliodassane vil bli vurderte av ein komité med både generelle og spesielle kvalifikasjonar.
PS: Apropos Frankrike, toalett – og bibliotekarar: Illustrasjonen viser verdas mest berømte pissoar, «utført» av den franske surrealistiske kunstnar-pionéren Marchel Duchamp og utstilt i NYC første gongen i 1917. Duchamp jobba blant anna også i bibliotek.
Jamstillingsvedtaket på Stortinget i 1885. Klikk og kikk
Rett på sak siterer vi frå nettstaden Nynorsk.no: «Nynorsk kultursentrum lanserer satsinga NYNORSKE PILOTBIBLIOTEK med søknadsfrist8. april 2021. Inntil fem bibliotek i kommunar med nynorskelevar i Agder, Rogaland, Viken og Innlandet kan bli med i 2021–2023. Både folkebibliotek og skulebibliotek kan søkje. Send ein søknad i dag!»
Det handlar om ei toårig satsing. Dei fem biblioteka får:
• Minst tre arrangement i året, der vi dekkjer honorar, reise, overnatting og diett for utøvarar • Minst to utstillingar i året, der vi dekkjer frakt • Minst eitt besøk i året frå våre tilsette, som då vil snakke med brukarar og bibliotekarar for å få innspel til korleis formidlinga vår kan vere • Årleg samling for tilsette om nynorskformidling i biblioteka, der vi dekkjer reise, overnatting og mat • Høve til å gi tilbakemeldingar på opplegga og ideane våre • Høve til å forme nynorsk litteratur- og språkformidling på folkebiblioteka
Dette er altså utanom dei typiske nynorskfylka. Vi kjem på noko vi las i fjor på Framtida.no: «Biblioteka opplever meir positive haldningar til nynorsk. I ei spørjeundersøking svarar 27 prosent av biblioteka at dei opplever meir positive haldningar til nynorsk blant lånarane sine».
Vaksinemotstand i London i 1802. Klikk og les om bakgrunnen for karrikaturen
I Klassekampen i dag er redaktør Mari Skurdal klar på at det finst «Ingen snarvei» når det gjeld å hindre eller avgrense vaksineskepsisen i folket. Med solide referansar skriv ho at «Det eneste som hjelper, er å ta skepsis på alvor og besvare den så saklig som mulig».
Altså bibliotekarmat! Kunnskap skal vere biblioteka sin styrke, har vi høyrt. Og folk har stor tiltru til biblioteket.
Men kva kan biblioteket by på? På Biblioteksøk gir «Vaksineskepsis» null treff og «vaksinemostand» eitt, men dette er irrelevant. Men «Covid19» gir 64 treff i bøker og «vaksinasjon» 127. Det kan ein kanskje få gjort ei lita bokutstilling av.
Men kva så med heimesida og informasjonsskjermane? Då går vi sjølvsagt til Helsebiblioteket.no, der vi i alle fall finn lenker til to oppdaterte artiklar på FHI. Men med gode lenker vidare pluss referansar til fagleg stoff. Bokmåls-Wikipedia ser også ut til å ha ein god, i alle fall omfattande artikkel. Søk i Helsebiblioteket.no på «vaksine AND covid19» gir 93 treff som ser lesbare ut for dei fleste.
Litt meir prøving og feiling: I Google Scholar får vi 22 ferske treff (nyare enn 2016) på «vaksinemotstand» og 16 treff på «vaksineskepsis». Vi har ikkje søkt på andre språk.
Men så er jo biblioteket blitt eit debattbibliotek og skal også vere skeptisk til vaksineskepsisskeptikarane …
Dei danske biblioteka si teneste Faktalink.dk har sjølvsagt ein balansert artikkel om «Vacciner». Kvifor har ikkje norske bibliotek ei tilsvarande teneste?
Vi skreiv nyleg om ein svensk rapport om konkurranseutsetting og ulike former for bibliotekprivatisering både i Sverige og internasjonalt (i Noreg fann dei ingenting, denne gongen). Organisasjonen Bibliotek i samhälle (BiS) har no gjort ein pdf der dei i nokre få punkt gjer greie for Varför är privatiserade folkbibliotek en så dålig idé?
Linköping og Hällefors? Dei blir nemnde som kommunar i Sverige som har gått bort frå driftsavtalar med private.
Med det same: BiS er eit tidsskrift som er relevant også for oss. Nyheitsbrevet deira er gratis.
Dét er slett ikkje sikkert, men forfattar og forleggjar Tore Stubberud si skildring i Klassekampen i dag av korleis det er å få ein av dei mest ambisiøse (vil vi tru) romanane sine nulla, bør bli lesen av alle i bibliotekarmiljøet. Teksten ligg ikkje open, men tilgang til han må det vel framleis vere i kvart bibliotek (sjølv om vi ser at aviser kan vere noko av det første som ryk ved budsjettkutt). Men her i alle fall nokre smakebitar:
«Ubehaget ved å bli nullet i innkjøpsordningen skyldes at nullingen, akkurat som vold, kan være helt triviell. Den bare rammer deg, slik min roman «Berikelsen» er nullet; denne historien kan fungere som en case study. Om de som står bak, vet eller ikke vet hva de gjør, spiller ingen rolle, for de sier ingenting og de har ingenting å lære deg. Det bare skjer, og de er høyt hevet over din mistro. Det er som en unntakstilstand hvor Suverenen snakker, setter loven, og aldri står til rette. … Dette systemet er ikke transparent; det er ikke demokratisk at utvalget kan innhylle seg i taushet. Systemet gjør det også mulig for storforlag å berike seg på statsmidler, samtidig som de eier kjeder som utelukkende jakter på profitt. …
Og:
Etter noen tiår med et Utvidet kulturbegrep hvor trivsel og egenaktivitet er nøkkelord, og hvor kultur, trivsel, amatørskap er likestilt – kan de [forfattarane, vår merkn.] håpe at lista legges lavt. Mange eksempler på glipp. Systemet er jo slik: Det er jo ikke bare de nulla bøkene som havner i miskreditt. Også de innkjøpte får et mistenkelig lys over seg; det er jo det samme utvalget som står bak».
Okei, denne overskrifta er reinspikka klikkhoreri for å få folk til å lese om krisestøtta til US-amerikanske folkebibliotek. Det er CNN som melder at 200 millonar dollar av Joe Bidens pakke på 1,9 milliardar er øyremerkte til biblioteka.
Pengane kjem i stor grad til å gå til meir datautstyr for å hjelpe millionane av fattige som har biblioteka som einaste stad å gå for få registrert seg for å motta statlege dagpengar. Bibliotektilsette hjelper også folk å navigere på nettet og blant anna kommunisere på video med legane sine, gjennomføre jobbintervju og no registrere seg for vaksine.
For eit år sidan gjorde den norske regjeringa ein del digitale tenester lettare tilgjengelege for elevar og studentar, pluss nokre millionar til biblioteka for innkjøp av fleire e-bøker. Men no under den nye nedstenginga i nesten halve kongeriket får ikkje biblioteka eingong dét.
Denne bloggen blir meir og meir internasjonal. Ikkje berre hentar vi mykje av stoffet frå rundt i verda, men lesarane finn vi no også i fleire land og verdsdelar. Sjå illustrasjonen som viser nedlastingar etter nasjonalitet i februar. Google Omsettar gjer til og med nynorsken vår forståeleg (meir eller mindre) for dei fleste.
Men her manglar grannane våre i sør, danskane. Dei kjem ikkje med på topp-ti-lista, men er nummer 15, med berre 17 nedlastingar. Av ein eller annan grunn. Om nokon har lyst til å dele bloggpostar med danske kollegaer, så ver så god.
PS: I tillegg til bloggpostar på norsk og svensk (Mikael B.) har vi nokre på engelsk.
Bloggaren går sakte for tida. Normalt skulle han brukt ein spaltemeter eller to på å backe opp alle gode krefter som i desse tider samlar seg til kamp for barn og ungdom si lesing og mykje betre skolebibliotek. Til dømes kunne han sitert mykje frå tidsskriftet Bibliotekaren sitt blodferske nr. 1, 2021, om «Kunnskapsløftet og skolebibliotekarene». Men det får vere nok å lenke til leiarartikkelen av forbundsleiar Veronicha Angell Bergli, som alt ligg på nettet: «Skolebibliotekarenes tid er nå». Dette er klar melding!
Dette kunne vi arkivert i den alt breiddfulle skuffa med regjeringa Solberg si likesæle og sjølvgodskap på kulturfeltet. Og tatt helga. Men sluttdebatten om dette i Stortinget for ei veke sidan blei så dryg at vi lenker til denne også.
Denne borgarlege øvinga i utanomsnakk og eufemismar for å unngå å støtte eit velfundert og langtfrå kostbart opposisjonsforslag, vil vi gøyme også til seinare bruk. Med Sveinung Rotevatn i spissen blir alt regjeringa står for som ikkje ope motarbeider leselyst, brukt som argument. Som fastprisordninga for bøker og ei uavhengig utgreiing av bokmarknaden. Og som språklova. Og den problematiske opplæringslova. Og bibliotekstrategien. Der omtalen av skolebiblioteka ifølge Øvstegård, og mange andre, er «ganske så manglende».
Vi har vore inne på det før; biblioteket sin status er stigande. På sett og vis. Det er i ferd med å bli eit «mem» blant investorar, by- og tettstadsutviklarar og til og med ein og annan politikar. Men ikkje alltid den gode, gamle kulturpolitikaren. Og ikkje alltid det gode, gamle folkebiblioteket.
For ein månad sidan siterte vi ein (hytte-)byutviklar med bibliotekvisjonar. Og for to år sidan skreiv vi om kjøpesentra på jakt etter noko å krydre handleopplevinga med. Og i dag skriv «Byggfakta» om eit nytt bydelsenter i Saltrød i Arendal kommune, der dei planlegg eit «mekkebibliotek … med utleie (sic!) av mer enn bare bøker, blant annet verktøy og sportsutstyr» (vårt sic!).
PS 1: Vi er usikre på om dette står på toppen av ønskelista til Arendal sin biblioteksjef Ola Eiksund, etter ti år med budsjettkutt. Ei krise han blant anna også utdjupa i «gullalder-debatten» mot Aslak Sira Myhre.
PS 2: (OBS: Mimrefare!) Kva visste vi om Saltrød før vi las dette? Jo, vi hugser BBS-en «Saltrød Horror Show»! Som Odd de Presno fekk inn som ein spalte i tidsskriftet «Datatid» frå 1986 til -96.
Verdas mest populære Nasjonalbibliotek? Vel, dette var under ei brannøving i november 2008
Biblioteka er no stengde i store delar av Noreg; nemleg i Oslo og det såkalla Viken fylke, med rundt to millionar innbyggjarar i alt og fleire titusen skoleelevar, studentar, forskarar, forfattarar og andre kunnskapssøkjande. I første omgang varer det «berre» ein snau månad, men kven veit.
Nasjonalbiblioteket annonserer at dei held ope på nett. Men vi finn ingenting tilsvarande dei fire ekstra tiltaka som NB og Kulturdepartementet lanserte for eit år sidan:
Ekstraordinære innkjøp av e-bøker.
Midler til digital formidling via bibliotek.
Tilgang til pliktavlevert materiale via Nasjonalbiblioteket til forskning og dokumentasjon og annen bruk.
Tilgang til alt digitalt pliktavlevert materiale for skoler, elever, og studenter.
Det bør ikkje gå for lenge før dei friskar opp slike idear igjen.
Slik heiter det i ei overskrift i Lofotposten i dag, og det gjeld Moskenes kommune. Vidare: «Det er ikke satt av penger til bibliotek i budsjettet, men vi forsøker å få til en åpning på kveldstid en gang i måneden», ifølgje kommunedirektøren.
Men Nasjonalbiblioteket er på saka, kan vi lese. Så får vi sjå kor sterk biblioteklova er. Og kor mykje gullalderen til NB er verd.
