Til dømes Deichman på Bøler har mykje verkeleg god film. Klikk for større
På Facebookgruppa «Bibliotekarer i folkebibliotek» blei det nyleg lagt ut eit enkelt spørjeskjema med overskrifta: «Hei, folkebibliotek. DVDer?». Med fire svaralternativ. Og per i dag, 30. juni, har 87 av 109 svart at «Ja, det har vi og vi skal ikke slutte med det».
For snart tre år sidan blogga underteikna: «Kan biblioteket redde kvalitetsfilmen i Norge?». Det var etter ei optimistisk ordveksling om dette på lista «Biblioteknorge» (den opprinnelege, men som Nasjonalbiblioteket eigenrådig sletta frå nettets overflate). Vi foreslo der ei enkel igangsetting av eit meir eller mindre landsomfattande fjernlån av film på DVD. Ein enkel plakat og eit delebilete for sosiale media kan få det heile igang.
For videoane i dei 87 biblioteka finst jo i Biblioteksøk, pluss i alle dei som ikkje har oppdaga undersøkinga. Pluss NB i Rana.
Ein kommentar til undersøkinga går på at det snart ikkje finst utstyr for avspeling, men dét er faktisk blitt betre den siste tida. El-sjappene her i småbyen har både to og tre modellar i dag.
Ope møte i Moss bibliotek før koronaen. Berande søyler i det gamle lagerbygget = trengsel! Klikk og sjå større
>> 30.6. kl. 10.50: Nokre små justeringar i teksten
Brått kjem det ei bok frå IFLA om «New Libraries in Old Buildings — Creative Reuse». Kanskje for brått? Underteikna har ikkje lese kvar side, men med ctrl+f finn vi berre eitt teikn på at forfattarar og redaktørar har hatt deadline etter utbrotet av koronaen, og dei har slett ikkje fanga opp debattane om arkitektur og byggjeteknikk som følgje av at vi lever i ei verd med pandemiske trugsmål mot menneskeleg helse og velferd.
Eller har denne våren med vaksinering i verdas nord og vest gjort at vi alt ser på covid-19-20-21 som berre ein episode?
På denne bloggen er vi ikkje kjende for å fokusere på det problemfrie. Som det er mykje av i denne boka. Derfor siterer vi i staden frå lista deira over «What might be the main obstacles to overcome?» Men i denne lista manglar altså utfordringar som ulike aktørar i bibliotekverda i året som gjekk har påpeika; om behovet for blant anna ny, smittefri ventilasjon, breiare gangar, trappar og heisar, romslegare areal for arrangement, osv osv.
Her er lista over utfordringar med gamle bygg ifølgje IFLA-boka:
På dansk vil FBI seie Fælles Biblioteksinfrastruktur. Dei har eit nyheitsbrev, og denne veka handlar det om «Flere indholdsfortegnelser på faglitteratur». Meir konkret: «Vi har indtil nu primært udarbejdet en indholdsciterende note på samlingsværker, hvor kapitlerne har karakter af artikler og ofte er skrevet af forskellige forfattere. Dette fortsætter som hidtil, men vi udvider nu også med at gengive indholdsfortegnelser på udvalgte almindelige bøger bestående af kapitler».
Underteikna har ikkje støtt på at slikt inngår i nokon norsk bibliotekbase, men det kan kanskje liggje der ein stad i bakgrunnen?
Finst det planar om å gjennomføre slikt over heile fjøla? Vi kunne ha spurt dei rette instansane, men dei kan også bruke kommentarfeltet nedanfor.
Kart over skogfinsk busetting i Sør-Noreg. Her dei vestlegaste. Klikk og kikk
Torsdag var hovudsaka på kultursidene til Klassekampen at Norsk skogfinsk museum ikkje har fått dei over 100 millionane dei var lova til nytt museumsbygg. For Kulturdepartementet krev at «… det faglige samarbeidet mellom NSM og Anno museum styrkes for å sikre en mer robust organisasjon.» Altså stadig meir solid konsolidering*.
Kva kan dette ha med bibliotek å gjere? I tillegg til at musé og bibliotek er grannar på kunnskaps- og kulturfeltet? Jo, i alle fall at rundt ein halv million norskætta bibliotekbrukarar og ikkje-brukarar ber på skogfinne-genar. Og at slektsgransking kopla med betre gentesting gjer at mange no får dette stadfesta. Og at dei vil lese og lære meir om dette. I gamle og nye bøker.
Og nyleg har ein kollega, Wenche Blomberg, vore sentral i skipinga av Skogfinneforeningen. Dei var i april i høyringa på Stortinget om museumsmeldinga. Sjå Wenche i aksjon i videoen nedi der (på bibliotekfeltet er vel mangesyslar Blomberg mest kjend for Fjellbiblioteket, først i Oppland, så fleire fylke, på 1990-talet, men som blei nådelaust amatørisert av DNT i 2001 (sjå side 11). Les meir i «Katten som syklet på vannet»).
* Bibliotekarar med nokre år på baken kan alt om konsolideringskravet ovanfrå. Etter å ha vore tilskodarar til problema under museumsreformen på tidleg 2000-tal, der musea blei fusjonerte fylkesvis, internaliserte likevel bibliotektoppane dette så sterkt at dei ønska full eigenkonsolidering i ei svær utgreiing i 2006. For så å bli sette på plass av grunnplanet i høyringsrunden og knapt bli nemnde i Bibliotekmeldinga i 2009.
På SVT Stockholm kan vi lese, sjå og høyre at «I sommar kommer 30 ungdomar ha som sommarjobb att åka runt i kommunen och läsa högt för yngre barn». Det handlar om prosjektet «Läsa äger» som starta i Botkyrka, ein drabantkommune til Stockholm med rundt 60 prosent innbyggjarar med utanlandsk bakgrunn.
Initiativtakaren, Anneli Glamsare, har no fått prisen «Årets läsfrämjare» for denne innsatsen. I intervjuet kan ho fortelje at i ein kommunedel auka utlånet med 603 prosent!
Ein kommentar i Klassekampens Bokmagasinet laurdag: «Dette må sies å være en forfriskende tilnærming, når tendensen i leselystprosjekter ellers er at politikere og andre godt voksne skal overbevise kidsa om at lesing er fett».
På TV-intervju under koronaen er jo studioveggar erstatta med heimlege miljø via Skype, Zoom, Signal osv. Dei fleste som blir intervjua på TV er VIP-arar – og med kvar sine VIL – Very Important Libraries – som dei no endeleg kan få vist fram for all verda (rett nok med fare for pinlege avsløringar).
Eit ekstremt døme på den gjenoppliva statusen til biblioteket og p-boka fann vi her om dagen på ABC-Nyheter. Dei skriv om eit luksushotell i Coimbra i Portugal, «nær Joanina-biblioteket, som står på Unescos verdensarvliste». Men nærleiken til eit flott bibliotek er ikkje nok. Her har dei kopiert og planta bibliotekstemninga heilt inn på baderomma: «Flislagt med 1.200 håndlagde og gullbelagte marmor-bokrygger, som alle skal korrespondere med bøker tilgjengelig til låns på hotellet». Berre 5000 NOK for natta. God reise.
PS 1: Espen Andersen blogga for ti år sidan om «hvordan skal man signalisere status med elektroniske bøker?» Med ei skildring av korleis den norske bokbransjen famla seg fram på e-bokmarknaden på den tida! Rørande for oss i ettertid, men BI-professoren sette dei på plass der og då.
PS 2 kl. 22.13: Apropos bøker og bibliotek som kulisse: Knut Hegna skreiv i fleire år e-brevet «Mandag morgen fra informatikk» frå seg til resten av Realfagsbiblioteket på hovudcampus på Blindern. 17. mars 2015 har han ein tekst om temaet vårt; gå til punkt 15 på side 12. Han spør seg om kvifor alle desse professorane og bokhyllene:
«Er det fordi det ikke fins andre kulisser eller kan vi håpe på at det skal uttrykke faglighet, faglig tyngde, kunnskap og visdom. Da legger det jo et press på oss for å holde den forestillingen vedlike gjennom å ha:
• de gode samlingene (på kort og langt sikt), • en katalog som gjør det mulig å finne fram • et personale som kjenner disse punktene og er i stand til yte tjenester på basis av dette»
PS 3: Alle desse PS-ane kjem av så mange gode innspel, til og med på ein søndag i juni, som i dag. Ja takk til fleire 🙂
Etter pandemien har president Biden satsa på heilt naudsynt styrking av infrastrukturane i samfunnet. Men det trengst meir: «Mens vi fiksar vegane, bruene, vatn-, avløps- og kraft-infrastrukturane i landet, må vi også reparere dei lokale institusjonane som bind saman lokalsamfunn, som let små verksemder overleve, let arbeidarar finne jobbar og får foreldre i arbeid».
Dette skriv den etablerte biblioteklobbyisten David Vinjamuri i artikkelen «How Libraries Can Save Democracy». Og han meiner biblioteket er den viktigaste av desse institusjonane i USA. I tillegg kjem den yrkesretta utdanninga (community colleges) og museum for barn.
Nyleg skreiv vi om Vedum sin stortingsval-lovnad om statlege sørviskontor, som han tenkjer seg fusjonerte med dei kommunale. Vi var skeptiske med bakgrunn i røynsler der kommunar har utpeika bibliotek til «vertskap». For då er ikkje lenger biblioteket ein «fristad», den einaste offentlege etaten utan styresmaktenes peikefinger og kontroll.
Men vi nemnde også at særleg i USA har mange bibliotek blitt «uoffisielle sørviskontor» ved at dei på eige initativ bruker mykje tid og kompetanse på å løyse alle slags problem for dei store ressurssvake gruppene, både språklege minoritetar, fattige og alle dei som “berre” manglar tilgang til nettet.
Og så kjem altså Vinjamuri med fleire viktige oppgåver biblioteket …
Den svenske bibliotekutgreiinga i 2017 sa klart nei til «prosjektmyra»
Det har no gått fire år sidan den svenske regjeringa vedtok ei stor statleg satsing på bibliotek, «Stärkta bibliotek». På bloggen kalla vi det «Trekvart øremerka bibliotekmilliard!», med eit klart spark til det norske partiet Venstre sin lovnad om ein heimleg bibliotekmilliard, men som dei gløymde så snart dei kom i regjeringsposisjon. Den svenske ordninga skulle vare i tre år, men no rullar ho vidare, rett nok med litt mindre pengar.
Ein annan skilnad samanlikna med Noreg er at dei svenske kronene går til konkret styrking og utvikling av dei lokale biblioteka. I dei svenske tekstene om dette finn vi ikkje ordet projekt.
Dette er diametralt motsett marsjordren frå det norske Nasjonalbiblioteket: «Det gis ikke tilskudd til ordinær drift og normalt ikke til innkjøp av ikt-utstyr, inventar eller medier, utvikling eller markedsføring av tjenester med sikte på salg eller til kompetanseutvikling som eneste aktivitet».
Så dette er rett og slett øyremerkte statstilskott til bibliotek, eit omgrep ingen oljeformuande norsk regjering har villa ta i med eldtang sidan 1986. Vel, dei gir det til ein del andre sektorar.
PS 20.6.: På Biblioteksbladets heimeside les vi no at svenske «KS» meiner det likevel er ein del onödig administration i samband med dei statlege tilskotta. Under budsjettførebuingane til hausten skal dei fremje forslag om «ett permanent stöd till stärkta bibliotek».
Regjeringa og alle gode byråkratar som «vil noko» er blitt endå meir digitaliseringskåte under pandemien. Det finst kritikarar, men det er ikkje lett å argumentere mot å spare milliardar på å overlate meir av arbeidet til «kundane» av offentlege tenester. Og vi som meistrar teknologien er stort sett glade til. Dei andre 600 000 vil vel snart kome etter, håpar vi, før vi klikkar oss vidare.
Men enkel blir kampen ikkje. Det digitale, appen, blir stadig oftare førstevalet og som får all merksemd.
Samtidig som store delar av lærarstanden og skoleeigarane kjem til å auke nett- og skjermbruken, trass i tunge motargument. Og trass i at skjermbruk gjer barn og unge til lesarar av stadig kortare tekstar. Og på morran i går var det på NRK P2 snakk om at barn blir nærsynte av mykje skjermbruk på skole og fritid (spol til kl. 10.03).
Lydbøker i eit norsk bibliotek i 2019. Ikkje stor skilnad i dag
>> Sjå også viktig kommentar nedanfor
Den kommersielle delen av bokbransjen har til no meint svært lite offentleg om tilgangen for biblioteka til e-bøker og særleg lydbøker. Heller ikkje har nokon forsøkt å presse dei, til dømes ikkje det som er igjen av norsk kulturpresse. Nasjonalbibliotekar Sira Myhre skal ha hatt samtalar med bransjen, men har etter 3/4 år ingenting nytt å melde (sjå lovnaden hans i september). Men i USA no, nærmare bestemt i staten New York, er forleggjarane og forfattarane tvungne fram i lyset. Og det synet er ikkje vakkert, sett med bibliotek- og lånar- og ein god del andre auge.
For ein månad sidan skreiv vi om eit lovforslag i staten Maryland som skulle gje biblioteka vesentleg betre tilgang til desse bøkene. Når forhandlingar ikkje fører fram prøver dei den juridiske vegen. No er, ifølgje Publishers Weekly, eit tilsvarande lovforslag lagt fram i New York. Først då kjem bokbransjen og lobbyistane deira med klar tale, og då med …
Det er usikkert om det blir mest strøyming eller fysiske bibliotekarrangement over sommaren, men noko blir det jo. Og kva slags tema vil samle folk no? Det er vel ikkje heilt utenkjeleg at 2. verdskrig i Noreg, jødeforfølgingane og kva i all verda visste heimefronten vil bli etterspurt. Her finst det jo etter kvart eit heilt koppel av forfattarar og potensielle debattantar (noko vi nyleg var inne på). Men mykje tyder på at dei berre vil føre debatten vidare i bokform, eller dei blir så etterspurde at bibliotekbudsjetta ikkje har ein tjangs.
OBS: Marte Michelet kjem no i veke 24 med boka «Tilsvar», ei motbok til motboka til Berggren, Bruland og Tangestuen. Først som e-bok og noko seinare på papir, men ifølgje Klassekampen berre i «et mindre papiropplag»! Underteikna er ikkje lenger oppdatert på kor lett og snøgt sakprosaiske e-bøker er tilgjengelegefor biblioteka, men Biblioteksentralen må vel kunne hive seg rundt her? Med begge formata.
Men når det gjeld debattar og i alle fall bokbad finst det alternativ. Svært gode alternativ, vil vi påstå, etter ein seanse vi overvar på Litteraturhuset i Fredrikstad her om dagen. Og som no finst som podcast: «Bokprek: Mattis Øybø i samtale med Richard Aarø».
Leiaren i Klassekampen 12. juni handlar om at «Barn leser mindre enn før, og leseferdighetene har gått tilbake bare siden 2015. Det er særlig lengre tekster det leses mindre av, og det er ikke bare barn som er mindre utholdende lesere, men også foreldrene deres».
Ifølgje redaktør Mari Skurdal er skjermen syndaren. Her polemiserer ho faktisk mot eit opprop før valkampen frå «et samla norsk språk- og litteraturfelt, hvor de stiller fem krav om et leseløft … : 1. Flere arbeidsstipend til forfatterne. 2. Kjøp flere bøker til bibliotekene. 3. … og til skolebibliotekene. 4. Styrk litteraturformidlingen. 5. Skaff mer kunnskap om lesing (noko opprop med ordrett desse fem punkta finn vi rett nok ikkje, men det må vel handle om dette på Foreningen !les si FB-side?).
Skurdal skriv: «Det er ikke evnen til å sitte stille det står på, for så snart det er en skjerm vi får i hendene, flyr tida. Ifølge tall fra SSB bruker norske barn mellom 9 og 15 år i snitt fem timer og fire minutter på skjerm hver dag. Og på bøker? Elleve minutter». Og vidare: «Da hjelper det ikke engang at bokhandler og bibliotek fylles opp av lettlestserier med store bilder. Skjermen er førstevalget nesten uansett hva bokbransjen forsøker å friste unge lesere med».
Fleire melder til redaksjonen at det aller første dei ser etter her er nye blogginnlegg med bibliotekrelatert humor og fleip. Denne veka har det vore for mykje anna å gjere, og tilgangen har vore mager når det gjeld god bibliotekharselas. Det einaste vi har er denne plakaten og lenke til dei per i dag 64 blogginnlegga under kategorien «det er fredag».
Vi held fram med å formidle resultat frå det US-amerikanske forskingsprosjektet REALM, som blant anna bibliotekkonsortiet OCLC står bak (sjå tidlegare innlegg). No har dei sett på verknaden av ventilasjon og luftrensning når det gjeld spreiing av viruset i nye og gamle bibliotek-, arkiv- og museumlokal. Vi har gjort ei kjapp omsetting av hovudpunkta:
«Luftrensing eller ventilasjon kan redusere risikoen for infeksjon drastisk, kombinert med andre tiltak, til dømes bruk av masker, ikkje for mange personar til stades og vask av overflatar. Kor effektiv ventilasjon er for å redusere risiko avheng av fleire faktorar, blant anna: • Typen aktivitetar i rommet • Talet på smittsame menneske i eit rom og kor smittsame dei er • Kor nære kvarandre smittsame og mottakelege menneske er • Kor raskt lufta blir skifta ut; naturleg kontra mekanisk ventilasjon og om ein i tillegg har anlegg for luftreining»
VVS-system som sender varmlufta opp mot taket kan ha ekstra god effekt. Vidare reduserer ultrafiolett lys 99.98% av virus i luft som passerer i kanalen.
Men dei skal forske vidare, blant anna meir på utfordringane med «historiske» bygg. Og på dei nye mutantane.
