Av Karl den 12. bør vi ha lært at imperialisme er eit feilsteg. Her gravferda hans, på Nationalmuseum i Sthlm.
Kvifor så mykje svenskestoff på denne bloggen? Fordi dei, på godt og vondt, ligg «føre oss» på delar av bibliotekfeltet. I går var det dette med e- og lydbøker, der svenskane no møter dei negative følgjene av langt høgare utlån, noko vi må lære av når utlånet etter kvart må auke også her.
Læring i positiv forstand bør finne stad hos den påtroppande norske regjeringa om dei studerer den svenske staten sine øyremerkte tilskott til ikkje berre prosjekt, men også opprusting og drift.
Men noko vi ikkje bør kopiere svenskane på er portforbod for särskilt stökiga besökare på folkebibliotek og i symjehallar, som justisdepartementet i Stockholm varsla i går. Rett nok har dei meir bibliotekbråk og kriminalitet enn her i landet, men på twitter i dag er reaksjonane nådelause mot dette forslaget. Nokre er mest ironiske, men det kjem fleire solide både etiske og praktiske motargument.
På Khrono går det no ein (eller fleire) debatt(ar) om framtida til dei gode debattane. Det starta med ei etterlysing frå leiaren for Akademisk skrivesenter ved Universitetet i Oslo, Ingerid Straume, etter «akademikere [som] tar på seg rollen som intellektuell, og bidrar med retning og meninger i samfunnet».
Ho utfordra dei gjeldande ideala ved universiteta og høgskolane: «I dag er idealet å publisere så mye som mulig i de beste vitenskapelige tidsskriftene, ikke nødvendigvis å bli lest. … akademikere må tørre å gå mot denne strømmen, og i større grad ta på seg rollen som en intellektuell. … Jeg savner bøker der det foregår tenkning i skrivearbeidet. Bøker som ikke nødvendigvis formidler forskning, men som er undersøkende og analyserende, der verdien ligger i selve undersøkelsen».
Men ikkje alle er einige med henne om kor alvorleg stoda er. Her er overskriftene når vi skriv 28. september, i kronologisk rekkjefølgje:
Det er dette som skjer, skriv Sveriges författarförbund i Biblioteksbladet og viser til «appar som används för utlåning av e-böcker ägs av privata företag som inte har något demokratiskt uppdrag. … Är det bibliotekens uppdrag att förmedla eller ska det överlåtas på strömningstjänster? Digitala ljudböcker kräver också sin plats i en samlad biblioteks- och litteraturpolitisk diskussion». Og: «I apparna råder också tystnad, konstaterar författarförbundet som befarar att den professionella vägledningen av bibliotekarier går förlorad. I apparna ”jämställs… facklitteraturens standardverk med lättviktigt strunt” och varje låntagare är ensam. Vad händer då med bibliotekarieyrket?»
Her i landet er det kanskje litt annleis? Appane til bibliotekbrukarar er i alle fall delvis bibliotekstyrte. Men kva forlaga opnar for, er ein annan ting.
Dei svenske forfattarane reagerer også på korleis betaling per utlån av digitale e- og lydbøker «stel» frå bibliotekbudsjetta, slik at det blir mindre til p-bøker og dei andre tenestene.
I Noreg bør vi merke oss dette. Vi er enno ikkje på langt nær så digitale som i Sverige og Danmark. Sjå illustrasjonen, eit utsnitt frå ein tabell Digi-folka presenterte under seminaret i Stavanger i førre veke. Her i landet bruker vi samanlikna med dei berre omlag halvparten per innbyggjar til digitalt innhald.
PS: Nettstaden BOK365.no hadde same dag eit oppslag med vekt på følgjene for dei «tradisjonelle» delane av bibliotekbudsjetta, noko Norsk Bibliotekforening tok opp på Facebook.
Lydbøker i den nye Coop-appen. Klikk og kikk på detaljane
Det strøymar bokstaveleg talt på med lydbøker frå alle kantar. I tillegg til Storytel, Fabel, Nextory, Podimo og Audible osv., fekk vi i dag eit tilbod frå Coop: – Tusenvis av ebøker og lydbøker! Til forveksling lik dei nemnde. Du kan «velge å abonnere på tusenvis av … ebøker og lydbøker fra alle norske forlag». Sjå illustrasjonen.
Norske folkebibliotek er det noko anna med, noko vi har skrive mykje negativt om. Før vi fekk augo opp for Digin.
På bibliotekseminaret i Stavanger i veka som gjekk presenterte dei seg. Svært viktig. Sjå videoen, særleg frå 2.05.
For nokre dagar sidan skreiv vi: Bør biblioteka kutte ut Facebook? Det handla om at Datatilsynet ikkje vil gå på Facebook, med argumentet: «Vi tror at de som hadde ønsket å besøke Datatilsynets side på Facebook, ville hatt en forventning om at vi visste hva som ble lagret dersom de for eksempel klikket liker på vår side, eller hva slags opplysninger som ble registrert bare ved å besøke siden vår. Og det kan vi rett og slett ikke svare på».
Om denne bloggen og deling av innhaldet på FB skreiv vi: «… med tanke på folk som følgjer, deler og kommenterer, bør vi ta eit generaloppgjer på dette. På FB har vi 58 følgjarar, av totalen på 919, dei fleste direkte til bloggen».
Vi har no slutta å dele blogginnlegg der (dette er det aller siste), oglaurdag 2. oktober slettar vi heile kontoen. Dei som vil følgje bloggen kan i staden tinge gratis e-post-meldingar. Slik p.t. 862 andre gjer. Sjå det lille innmeldingsskjemaet nede til høgre her: «Følg Blogg via Epost».
I dette nedlagte kjøpesenteret kjem snart nye Halden bibliotek
På den faste sida vår, Nye bibliotekbygg, har det skjedd endringar i toppen dei siste par vekene. I to såkalla Viken-kommunar (som snart er Østfold igjen!) og éin i Agder (tidlegare Vest-).
Sjå gjerne gjennom lista og tips oss om nye planar og om viktig utvikling ved dei som alt står der: frilanders @ gmail.com
På Moss bibliotek har dei slett ikkje skrota DVD-samlinga og plussar no på med eigen filmklubb
Jo, dette er namnet på ein flunka ny DIGITAL FILMKLUBB i regi av Mossebibliotekene. Onsdag 6. oktober kl. 18.00 er dei på FB med «… en av Norges mest interessante filmregissører og manusforfattere – Dag Johan Haugerud! Mannen – som til daglig jobber som bibliotekar – skrev sin første bok «Noe med natur» i 1999, og har siden opplevd å vinne Amanda for både regi og manus for så vel «Som du ser meg» i 2013 og «Barn» i 2020! I tillegg skjenket P2-lytterne ham den høythengende romanprisen i 2016 for «Enkle atonale stykker for barn». Vi gleder oss til å snakke med Dag Johan om den oppsiktsvekkende karrieren hans – og kunsten som har oppstått underveis».
Kristoffer Tangård, ansvarleg for dette på Moss bibliotek, fortel oss at dette er ein digital møteplass som baserer seg på lesesirkelprinsippet: Du ser ein gitt film og møtast på Zoom hvor éin eller fleire bibliotektilsette er «vertar» for ein samtale. Filmoteket brukast til å velje ut filmane.
Sjølv om denne klubben er grenselaus, vil vel oppretting av lokale klubbar ha noko å seie for lokal oppslutning. Tenkjer bloggaren. Så her bør filminteresserte bibliotekfolk melde seg på og sjå kva som er muleg å få til utan å måtte gå til innkjøpsstopp i mars.
Ved hjelp av Nrk.no i dag må vi konstatere at forfattaren Kjell Askildsen gjekk ut av tida i går, 91 år gammal.
Vi vel å sitere oss sjølve frå 2018 og «… historia om biblioteket og kampen om innkjøp av mandalitten Kjell Askildsens debutbok fra 1953, novellesamlinga Heretter følger jeg deg helt hjem. I den ene lokalavisa fikk boka god kritikk, men i den andre, eid av Indremisjonen, ble boka omtalt bare fordi «vi har fått sterke anmodninger om å advare folk mot å kjøpe den». Dette var altfor vågalt og «erotisk» for sørlandsbyens borgerskap. Noe som ble en «sak» i hovedstadsavisene, som ga boka god reklame.
I bibliotekstyret gikk kampen i flere runder, der Arbeiderpartiets representant tapte så det sang mot sognepresten, som var formann, og hans likesinna. Askildsen mista jobben som turistsjef og forlot etter hvert byen. Før han i 1999 fikk kommunens kulturpris og nå tar imot folk når de kommer til det nye, flotte biblioteket, i form av en byste ved inngangen».
Det var «berre» dei sju-åtte hundre åra som Sverige rådde over Finland at Stockholm låg sentralt og eigna seg best som rikets hovudstad. Til dømes Gøteborg er mykje nærmare resten av Europa. Hadde denne «Sveriges framsida», for ikkje å seie Karlstad, vore hovudstad, ville svensk og norsk vore eitt språk, har nokon sagt. Men slik blei det jo ikkje.
Også på bibliotekfeltet har vi nokre interessante språkskilnader mellom dei to landa. Mange kjenner norsk kassere mot svensk gallra, kjøpe inn mot förvärva, avis mot tidning osv. Men i dag oppdaga vi eitt tydelegvis godt innarbeidd svensk ord som slett ikkje blir innlysande på norsk: For kva i all verda er eit kapprumsbibliotek? Og kor finn vi slike? Svaret finn vi med eit enkelt biletsøk på Google.
Det er jo eit fint og ganske lett ord å uttale. Barnehagebibliotek på norsk er tyngre, men det er presist på kor denne «institusjonen» finst.
Også interessant: Eit biletsøk på «barnehagebibliotek» kan tyde på at dei norske ikkje er så strengt lokaliserte til garderobane som dei svenske. Er dette faktisk eit søtt, lite døme på korleis språkbruk og ordval kan påverke realitetar?
Svenskane har elles eit anna, endå meir elegant og eksotisk ord for kapprum: Tambur! Men kan ein viss musikkvideo ha skapt nokre litt for vågale assosiasjonar, ikkje berre hos svenskar flest, men også arkitektar, slik at kapprum er blitt det gjengse ordet? I alle fall i barnehagar (norske eks-kulturminister Åse Kleveland forsøkte seg vel også med denne låta i Ballade-perioden?).
>> Nytt 5.1.23: Dordei Raaen gjekk bort 18. desember 2022, 101 år gamal.
Litt forseinka: 17. september 2021 var det eit heilt spesielt bibliotekarjubileum. Dordei Nesheim Raaen blei 100 år. Frå artikkelen om henne i bibliotek-delen i Lokalhistoriewiki (no er det blitt 65 bibliotekar-artiklar der):
«Hun var den første fagutdannede bibliotekaren i en landkommune og en klassisk folkeopplyser. Særlig arbeidet hun for å spre leseglede blant folk flest. … I 1949 ble hun sjefsbibliotekar ved Odda bibliotek, der hun arbeidet til hun gikk av med pensjon i 1984. Da hun kom til Odda, var biblioteket på 100 m2, men etter sterk lobbyvirksomhet fra Raaen, ble biblioteket tildelt 750 m2 i rådhuset. Her var det lesesaler, barneavdeling og studierom, og utlånstallene gikk rett til værs».
Ho flytta til Stavanger i 2020, og, ifølgje Vårt Land: «Hun stortrives i Solvang omsorgsboliger».
Vi kan leggje til at Dordei i alle fall frå 1970-talet og utover var ein framifrå samtalepartnar for den dåverande unge generasjonen av progressive bibliotekarar her i landet. Ein gong trefte vi henne og tok ein kaffi saman på Oslo S, der vi venta på kvart vårt tog. Toget hennar gjekk først, og det var ikkje vår skuld at ho berre såvidt nådde det.
Frå saka i A-magasinet i 2015
Les om henne og biblioteket som ho styrte i fleire tiår i Odda. Og alle dei framifrå Odda-forfattarane som ho inspirerte frå før dei kunne lese:
«Bokkrigeren» i A-magasinet 9. oktober 2015
«Arena Odda» av Hans Skeie i Bok og bibliotek 1/2007
Mark Zuckerberg 1984 Berlin Graffiti av Victorgrigas (CC BY-SA 3.0)
Journalisten, fagbla’ til journalistar og frilansarar som underteikna, skriv i dag om kvifor Datatilsynet vel å ikkje vere på Facebook og at «Teknologirådet, som gir råd til Stortinget og regjeringen om ny teknologi, mener Datatilsynets vurdering vil føre til at flere offentlige aktører kommer til å legge ned sine Facebook-sider». Det siste siterer dei frå NRK.
« – Vi tror at de som hadde ønsket å besøke Datatilsynets side på Facebook, ville hatt en forventning om at vi visste hva som ble lagret dersom de for eksempel klikket liker på vår side, eller hva slags opplysninger som ble registrert bare ved å besøke siden vår. Og det kan vi rett og slett ikke svare på», seier Thon i Datatilsynet.
Kor viktig er FB for folkebiblioteka? Ganske viktig, vil vi tru, etter kor mykje stoff vi finn på bibliotek-Facebooksider til denne bloggen.
Biblioteka og IT-leverandørane deira er tydelege på at personvernet er viktig for dei, trass i avsløringar av feilsteg eller også likesæle. Men denne FB-saka må dei ansvarlege på bibliotekfeltet sjå på. Mange bibliotekbrukarar gir nok frå seg meir sensitive personopplysningar på Facebook enn i utlånsregistera. Og på FB er det ikkje rutinar for sletting heller.
Denne bloggen har også ei FB-side, der vi deler blogginnhaldet. Til no har vi ikkje problematisert dette. Personleg er vi jo på førehand så kompromiterte at vi føler vi har lite å tape, men med tanke på folk som følgjer, deler og kommenterer, bør vi ta eit generaloppgjer på dette. På FB har vi 58 følgjarar, av totalen på 919, dei fleste direkte til bloggen.
For ein dryg månad sidan hadde vi den same overskrifta på eit blogginnlegg, då som no meint som ein førehandsreplikk til bibliotekseminaret i Stavanger 22. september, altså om to dagar. Der blir temaet: «Hva er det politikere og byråkrater snakker om når de snakker om «biblioteket som demokratisk arena?»
Det førre innlegget i denne «serien» handla om ei bok av ein kanadiar, Sam Popowich: «Confronting the Democratic Discourse of Librarianship : A Marxist Approach». Denne gongen tar vi utgangspunkt i ei heilt fersk bok av endå to kanadiarar (men innflytta frå England for nokre år sidan): Joe og John Pateman: «Public Libraries and Marxism».
Men først eit steg tilbake i tid: Underteikna intervjua John Pateman for «Bok og bibliotek» i 2002: «Bibliotek for dei utstøtte». Då etter eit møte med han i London. I bydelen Merton, der han var biblioteksjef, presenterte han forma si for sosial eller oppsøkande bibliotekverksemd slik:
«I praksis skjer det ved at vi aktivt oppsøkjer dei ulike miljøa, både arbeids- og heimlause, etniske minoritetar, asylsøkjarar og flyktningar, funksjonshemma og andre som vi ser kan ha glede og nytte av biblioteket, men som ikkje veit om det eller tør bruke det. Vi tilbyr heilt konkret å ta dei i handa og leie dei inn i biblioteket, der vi tar imot dei med informasjon og tilpassa tilbod. Dette er det vi legg i å vere proaktiv og “å blande seg inn” (intervene). Vi har no oppretta faste avtalar med ulike grupper og miljø og dreg dei direkte inn i planlegginga av tilbodet og av ulike arrangement».
Dette har John P reindyrka etter at han flytta til Kanada og blei biblioteksjef i Thunder Bay, …
Siste nytt frå avisa Varden: Når Porsgrunn bibliotek lanserer meiropning vil dei lokke folk til å gøyme seg på biblioteket på julekvelden! (meir får vi ikkje vite, for vi blir stoppa av betalingsmuren).
Å leike gøymsle på biblioteket er ikkje noko nytt, i alle fall ikkje i Denver, Colorado. Men seriøst: Ein kan vel også gå dit denne kvelden for å vere sosial? Til denne lågterskelmøteplassen vår framfor alle!
Ser vi ein ny, alternativ julekveld-trend!? For folk som har fått nok av både svineblót og basusjern.
Slik heiter det i ei etter-stortingsvalet-sak på kultursidene i Klassekampen i dag. Denne sjølvsikre lovnaden blir konkret knytt til to kulturpolitiske storhendingar, får vi inntrykk av, frå den førre raud-grøne perioden:
«Etter åtte år med blå kulturpolitikk lover SV, Sp og Ap å følge opp løftene fra Kulturløftet 3: Den kulturelle grunnmuren skal styrkes over hele landet, i tråd med anbefalingene fra det såkalte Enger-utvalget i 2013».
Ein skal helst ikkje jakte på negative poeng når noko så positivt har skjedd som dette regjeringsskiftet, og når folk som Freddy André Øvstegård (SV) og Anette Trettebergstuen (Ap) uttaler seg om kultur- og bibliotekpolitikk. Men i samanheng med Kulturløftet 3 og Enger-utvalet skjedde det faktisk ikkje noko særleg i raud-grøn regi. I alle fall ikkje for folkebiblioteka:
Den omtalte kulturellegrunnmuren til Enger-utvalet var ingen annan enn folkebiblioteket. Men i «Kulturutredningen 2014», som namnet var, var biblioteket også den store taparen på kulturfeltet under dei to første «kulturløfta» til dei raud-grøne mellom 2005 og 2013. I kontrast til gode løft på dei fleste andre kulturområda. Enger & co. kravde tøffe tiltak for biblioteka og meinte styresmaktene måtte vurdere øyremerking.
Men då underteikna (som dåverande journalist for NBF) intervjua APs kulturminister Hadia Tajik under lanseringa av rapporten, avviste ho bryskt at øyremerkt statstilskott var aktuelt (dessverre forsvann dette intervjuet frå NBF-sidene, saman med det meste anna «eldre» innhald, i samband med ei minimalisering av nettstaden for nokre år sidan).
Det heiter vidare i Klassekampen at «Etter den rødgrønne valgseieren er kulturlivets forventninger skrudd i taket». Men det stemmer ikkje særleg godt med valprogramma frå i år. I alle fall ikkje for folkebiblioteka sin del.
Søk på «digitalisering» i bloggarens Google Photo gav bl.a. dette treffet. Sa vi kunstig intelligens?
Det som er bra er at Prosjekt Digin har kome godt i gang, takk vere eit oppgåande nettverk av norske fylkesbibliotek (ein bibliotektype som derimot den nasjonale bibliotekstrategien ikkje har spesielt ambisiøse, nye planar for).
Det mindre bra kan samanfattast i særleg desse to setningane frå Digin si nye undersøking, lansert i dag:
«Omtrent hvert femte bibliotek oppga at de ikke tilbyr digitale innholdstjenester. Over halvparten av disse oppga tid og økonomi som hovedgrunner til dette. 5 prosent av de besvarende bibliotek mente lånernes behov ble dekket med den fysiske samlingen og gjennom BookBites/Allbok».
To-delinga mellom store, sterke versus små, svake folkebibliotek blir stadig tydelegare.
Vi har før skrive mykje om dei nye, flotte biblioteka dei siste åra og i nær framtid. På denne dynamiske lista vår over slike er det ikkje mange i det typiske Distrikts-Noreg.
Så førestillinga om «gullalder» bør opp til debatt. No skal vel snart nasjonalbibliotekaren førebu årets tale til biblioteksjefane, så får vi sjå.
PS 1: Tilbake til digitalisering: I det svenske Biblioteksbladet er det akkurat no relevant digitaliseringsdebatt på gang: «Digitalisera för minskade klyftor». Sjå fleire debattinnlegg under saka.
