Her i nabogarden til Stay Behind i Cort Adelers gate hadde faktisk salige Riksbibliotektjenesten kontor i alle år.
Hovudoppslaget på Nrk.no i kveld handlar om ei ny bok om det paramilitære Stay Behind-systemet i Noreg etter 2. verdskrigen: «Avslører det ingen skulle vite».
Men den første feite mellomtittelen er faktisk «Agenter som minner om bibliotekarer» (!)
Jøss, dét var litt av ei fjør i hatten!
Men vi les vidare. Det er den eine av forfattarane av boka, ein pensjonert oberstløytnant, som blir sitert her:
«… han ble overrasket over typene han har truffet. – Jeg hadde ventet meg store, sterke karer, men slik var det sjelden. Mange av dem var ganske unnselige, og minnet meg mer om bibliotekarer enn motstandskrigere. Det er slike personligheter som fungerer best. Stillfarne folk som ikke har behov for å stikke seg fram. Men de må ha kalde hoder, sterk psyke og være i god form».
Korleis bør bibliotekarstanden stille seg til dette?! Kalde hovud og sterk psyke blir liksom ikkje hovudinntrykket du sit igjen med.
Men etter å ha opplevd det siste året kor unnselege og stillfarne dei aller fleste bibliotekarar og bibliotekorganisasjonar i ut- og innland har vore i striden rundt den internasjonale bibliotekorganisasjonen IFLA, er det liten grunn til å kjenne seg krenka.
Faktisk er dei fleste som jobbar i britiske folkebibliotek i dag frivillige. Altså amatørar. Noko tvitraren Alan Wylie frå London her om dagen også utdjupa i Tribune Magazine: «The Fight for Britain’s Libraries». Men samtidig som han kjemper for at biblioteka held stengt under koronaen, medrekna klikk og hent-tenester.
George Orwell sitt fenomen nytale finn vi i dag i heimlandet hans ikkje berre i grotesk dystopisk litteratur, men aktivt i bruk blant kulturstyresmakter og bibliotekeigarar. Nytale har ein verknad på sikt. På grasrota i UK er dette alt internalisert i vide krinsar.
Trine Skei Grande har vi «hatt eit forhold til» sidan eit stort bibliotekpolitisk møte i foredragssalen på gamle Deichman på tidleg nittital, må det ha vore. Sjeldan såg vi nokon som «tok salen med storm» som henne. Hugser ikkje kva temaet var (sikkert om nye lokale til hovudbiblioteket, som alt då var «like rundt hjørnet»), men TSG viste seg som bibliotekforsvarar av klasse.
Så kom sjølvbiografien hennar i haust. Det var ikkje venteliste verken i Bookbites eller Allbok. Men ho nemner ikkje noko av dette ovanfor, faktisk nemner ho ikkje bibliotek i det heile tatt. På leit etter interessant nytt om kulturpolitikken frå tida hennar, blir vi også skuffa. Men vi kan like godt gje ordet til Ane Farsethås i Morgenbladet 27. november under tittelen «Selvportrett med fartshumper»: «Grande innleder kapittelet om epoken som kulturminister med en populistisk karikatur av feltet hun har hatt ansvar for som «det mest konservative i norsk politikk». Og vidare: «Mange av dem som jobber med kunst og kultur er imot enhver endring og ser alt som er nytt som en trussel».
Her om dagen blogga vi om ein annan kulturtopp som meiner at «De som jämt säger att det går åt skogen, är bibliotekarierna». Etter arbeidaroppstanden i Berlin i 1953 skreiv Berthold Brecht ironisk om DDR-leiinga at dei burde «oppløyse folket og velje seg eit nytt». Diktet heiter «Løysinga». Så blir det for ille …
For eit drygt år sidan blogga vi, indignert, om krimforfattarar som lar detektivane sine snoke i lånarregistre i bibliotek, iblant med entusiastisk hjelp av bibliotekarar, der dei får vite kva mordaren eller tjuven har lese av litteratur som kan setje ein på sporet og løyse ei sak. Noko som skal vere umuleg både teknisk (lånardata skal jo bli sletta etter innlevering) og bibliotekar-etisk (teieplikt, sjølvsagt!). Blant anna Roslund og Hellström og Ian Rankin fekk så hatten passa.
Men no finn vi at også skotten Alexander McCall Smith, han med bl.a. bøkene om Damenes detektivbyrå og fleire barnebøker (dessverre ikkje fleire på norsk), diktar opp ei tilsvarande «løysing» på ei krimgåte. Han har skrive seks bøker om Malmø-detektiven Ulf Varg, og i boka Avdelningen för känsliga brott lar han ein svært lausmunna bibliotekar avsløre at ein mistenkt er storlesar av bøker om lykantropi, overtrua om varulvar. Noko som sjølvsagt er brot på bibliotekar-etikken, punkt 10 (i dei norske reglane). Og sjølvsagt Forvaltingslova §13 (noko liknande finst vel både i Sverige og Skottland).
PS 31.1.23: Også i Ulf Varg-boka «The Talented Mr. Varg» – «En man med många talanger» – får vi ein variant av det same trikset, men denne gongen er det ein bokhandlar som blir påverka til å seie noko om ein kunde sine lesevanar. Bokhandlaren: «Jag är inte säker på att det är riktigt etiskt försvarbart». Varg: «Jag kan inte se något fel med det». Så juristen (!) McCall Smith er klar over dilemmaet, men gir blanke!
Ingrid Atlestam på BiS i dag om ei ny svensk bok, «Till bildningens försvar. Den svåra konsten att veta tillsammans», som ikkje inneheld ordet bibliotek. Ikkje éin gong. Underteikna har kommentert med å vise til eit nesten like ille norsk døme frå i fjor.
Akademibokhandeln er Sveriges leiande bokhandelkjede …
I Kommunal Rapport i dag har Birgithe Schumann- Olsen, biblioteksjefen i Øvre Eiker, eit frå bibliotekhald uvanleg krasst, men naudsynt oppgjer med alvorleg kunnskapsløyse og fordommar om bibliotek. Ho svarer på ein kronikk i same seriøse organ for ei veke sidan, skriven ikkje av kven som helst, men av Nina Kristiansen, ansvarleg redaktør i det antatt minst like seriøse Forskning.no.
Schumann-Olsen opnar slik: «Nina Kristiansen har funnet sin gamle kjærlighet, biblioteket i Hokksund. Men sorry, Nina, jeg vil ikke være gamlekjæresten din! Vil du ha kjangs, må du være interessert og følge med i timen. For det bildet du lager av norske bibliotek fra godstolen i Hokksund, er virkelig uvitenskapelig».
Og vidare: « … én ting er harselering med et landsens bibliotek. Verre er inntrykket av at redaktøren i forskning.no ikke vet hvilken kamp bibliotekene kjemper for å få lov til å låne ut e-litteratur. Å hevde at manglende tilgang til e-bøker skyldes bibliotekarenes forelskelse i papir, er skikkelig gårsdagens».
Biblioteket som tidtrøyte. Sthlm stadsbibliotek, juni 2019
>> På den blodferske sida vår på Facebook er det tilløp til debatt om dette temaet. Bli med!
Timbro er ein svensk nyliberal tenketank/forlag/ kursarrangør/you-name-it som vel må kallast «mora» til norske Civita. Dei har også ei bloggliknade side, «Smedjan», med eit innlegg onsdag denne veka om at «Biblioteken klarar sig själva». Bodskapen er at å sleppe til private, frivillige og amatørar måtte bli like bra, og billegare for skattebetalarane sjølvsagt, og då blir ein i alle fall kvitt den politiske einsrettinga (ein gammal svensk offentleg debatt).
Kor nytt og alvorleg dette eventuelt er blir no drøfta blant bibliotekfolket på Biblist, eit nettforum på linje med vårt Biblioteknorge. Ein kommentator meiner det ikkje er så dramatisk, for denne linja «har nog väldigt lite, om något alls, folkligt stöd». Og desse på høgresida kan jo ikkje einsidig preike økonomisk liberalisme, «man måste ju ha ett litteraturperspektiv i bibliotekssammanhang.»
På denne bloggen ser vi likevel grunn til ettertanke når vi les sånt:
Slaatta og Rønning med kaffiflekkar frå Bergensbanen
>> Oppdatert på eit par punkt 16.8.2019
6. juli blogga vi om oppslaget i Klassekampen om boka «Litteraturpolitikkens verktøykasse» av Helge Rønning og Tore Slaatta. Verken vår eller (truleg) Ragnar Audunsons kritikk av karakteristikkane deira av biblioteket var basert på lesing av den blodferske boka. Men no har vi endeleg fått direkte innblikk i verktøykassa. Likevel utan å bli imponert.
NB: Forfattarane sin påstand om biblioteket som ein slags urimeleg, skattepengefinansiert konkurrent til litteraturhus og anna privat fremming av litteraturen, kjem vi ikkje til å ta opp igjen her, då Audunson og Sira Myhre avviste påstanden solid i Klassekampen, jf lenkene ovanfor.
Boka burde vore viktig, då lite blir skrive om dette i bokform, i alle fall ikkje til eit litt større publikum. Og denne stiller ikkje spesielt høge krav til lesaren gjennom dei små 131 sidene pluss godt noteapparat. Men det er ingen mangel på ambisjonar, for lanseringa av boka har forlaget kopla til Noreg som gjesteland under bokmessa i Frankfurt denne hausten. Det må vel bety at boka heilt eller delvis skal brukast internasjonalt, noko som ikkje blir mindre sannsynleg når forfattarane er dei dei er.
Men då blir det endå viktigare å få meir debatt om boka enn her på bloggen og dei to tekstane i Klassekampen, pluss éin stutt omtale i Vårt Land (per 25.7. på Atekst).
På veggen i eit litteraturhus, House of Foundation i Moss. Men lite å sjå til konflikt med biblioteket tjue meter unna
>> 15.7. Sjå viktig kommentar under.
Dette er overskrifta på eit debattinnlegg av Ragnar Audunson i Klassekampen i dag (les heile teksten nedanfor, med godkjenning av forfattaren). Bibliotekprofessor Audunson imøtegår oppslaget laurdag om boka «Litteraturpolitkkens verktøykasse», der forfattarane reiser ei motseiing mellom bibliotek og litteraturhus og annan påstått «direkte konkurranse» mellom offentlege og private litteraturformidlarar. Den private sida og «dens profesjonelle aktører» kan «utkonkurreres».
Vi har enno ikkje fått noko leseeksemplar og har ikkje meir å melde, anna enn at forfattarane av denne boka på Pax forlag ikkje er kven som helst, nemleg medieprofessorane Tore Slaatta og Helge Rønning, der førstnemnde er i permisjon frå jobben som generalsekretær i Norsk faglitterær forfatter- og oversetterforening (NFFO) for å skrive boka. Her ligg det altså prestisje frå bokbransjen si side, så det er ingen grunn til å slå seg til ro på bibliotekhald. For ikkje å seie bibliotekbrukarhald.
Audunson kan forhistoria både hundre og eit lite tiår attende. Dermed blir det eit spark også til nasjonalbibliotekar Sira Myhre. Men les heile innlegget hans:
Innsamlingar må til for alt anna enn helse. Her frå biblioteket i Manchester
På den britiske nettstaden Politics.co.uk tar ein sabla god kronikk 25. juni utgangspunkt i at biblioteka har tapt i budsjettkampane. Men vinnarane etter snart ti år med reindyrka marknadsliberalt høgrestyre er ikkje som Carl I. Hagen alltid messa her heime: Eldre, helse og skole. Nei, helse har soleklår prioritet i dei politiske kampane i dronningriket: «Politicians have learned that it’s the service that matters most in public discourse.» Nedlagde bussruter på bygdene, hol i vegbanen og at lærarar må betale skolemateriell privat, er blitt heilt uinteressant.
Bibliotekaren og biblioteket er ganske ofte til stades i skjønnlitteraturen. Sjølvsagt har vi sånt som «Liket i biblioteket» av Agatha Christie, men sjeldan finn vi ein bibliotekar i helterolla eller biblioteket som anna enn åstad for meir eller mindre løynd romantikk (og trenden med færre og lågare reolar vil setje ein stoppar også for dette).
Og så har vi bibliotekarmetaforen, tydelegvis veleigna til å kontrastere og dermed framheve helten i historia, men heller ikkje meir (sjølv om Dag Solstad ope innrømmer å ha brukt bibliotekarmetaforen på hovedpersonen i «T. Singer», som verkeleg ikkje kan kallast helt).
Men bibliotek og bibliotekarar kan også inngå i intrigar, ikkje minst i kriminalsjangeren. Men her gjer mange forfattarar det vanskeleg for seg. Utfordringane vi tenkjer på går hus forbi hos forlagskonsulentane, men ikkje hos bibliotekarane, noko dette skal handle om:
Vi kan vel være enige om at stadig flere politikere i våre, riktignok stadig færre, velferdsstater er eksplisitt positive til gratis folkebibliotek for alle, drevet av det offentlige. Vel å merke i den grad den positive valgeffekten av dette er større enn faren for redusert valgeffekt som resultat av ikke fullt så dristige valgløfter som ved forrige valg når det gjelder helse, omsorg og skole (grunnet den nevnte lovprisinga av biblioteket). Hertil kommer faren for reduserte valgkampbidrag fra entreprenører med særlig interesse for tjenester som lar seg konkurranseutsettes og/eller privatiseres og dermed lettere kommersialiseres.
Bare noen få politikere og samfunnsaktører er positivt negative til bibliotek, ta for eksempel våre venner i partietLiberalistene. Men det de sier om bibliotek og markedsandeler har vi spurt folk med solid bokføringskompetanse om, uten å komme nærmere noen aha-opplevelse.
For eit drygt år sidan blogga vi, indignert, om krimforfattarar som lar detektivane sine 
Vi kan vel være enige om at stadig flere politikere i våre, riktignok stadig færre, velferdsstater er eksplisitt positive til gratis folkebibliotek for alle, drevet av det offentlige. Vel å merke i den grad den positive valgeffekten av dette er større enn faren for redusert valgeffekt som resultat av ikke fullt så dristige valgløfter som ved forrige valg når det gjelder helse, omsorg og skole (grunnet den nevnte lovprisinga av biblioteket). Hertil kommer faren for reduserte valgkampbidrag fra entreprenører med særlig interesse for tjenester som lar seg konkurranseutsettes og/eller privatiseres og dermed lettere kommersialiseres.