– a concept, an attitude – and this blog
Illustrasjonen er frå Twitter i dag >>
Bibliotekhumor er svært ofte sjølvironisk. Av 1 eller 2. grunn.
Ranganathan? Jo, eigentleg er det snakk om hans Five Laws of Library Science:
Då må det vere noko kosjli og som vi kan slaffe godt av med. Til dømes eit fun-fact-oppslag frå i fjor om kor vanskeleg det er å søkje og finne litteratur om bibliotek – særleg i landets største bibliotek! Det er faktisk blant dei mest håplause søka som finst. Ikkje fordi det er lite skrive om bibliotek, men fordi digitalisering og fulltekst ikkje er superløysinga på alt.
Her ein tv-sketsj med ei (viss) tilknyting til bibliotek, men berre heilt i starten (peckish og esurient skal vere synonym til hungry, for dei som ikkje er oppvaksne på London Vest).
Nokre av skodespelarane er også med i sketsjen Thief in the Library, kanskje meir kjend som Quiet in the Library, men denne inngår faktisk ikkje i den klart mest kjende tv-serien til dei (u)nemnde skodespelarane, men i ein forløpar. Go hælj.
Som vi nyleg skreiv, skal svenskane no få utvida det juridiske grunnlaget for bibliotekverksemda i form av ei lov som opnar for utvising av personar når det er «risk för vissa ordningsstörningar».
Noko slikt har ingen snakka høgt om her i landet enno. Men det vi derimot har, er ein blodfersk tingrettsdom som må forståast slik at kvaliteten på biblioteket sine kjernetenester er blitt grundig gjennomgått og juridisk klarlagd! Om enn ikkje til biblioteket sin fordel.
Greia er at eit «skytesenter» i hovudstaden, ifølgje Avisa Oslo, er dømt for uforsvarleg handtering av skytevåpen, og i denne samanhengen meiner retten at «oppbevaring og utleie av våpen til sammenligning var dårligere enn systemet som bibliotek har for utleie av bøker».
Retten må ha lese saka vår for to veker sidan om kor lett det er å lure eit bibliotek!
Så dårleg har våpenhandteringa vore at sjappa blei stengd, og eigaren fekk ei bot på heile 600 000 NOK. Men til ankesaka høyrer vi no at forsvaret vil innkalle kulturbyråd Omar Samy Gamal som kronvitne. Han er ein framifrå forsvarar av kor lytefritt bibliotektilbodet i Oslo eigentleg er, og etter vitnemålet hans vil nok bota bli sterkt redusert.
Denne veka er det fleire store, alvorlege saker på bloggen, men ikkje mykje humor å spore i haustmørkret. Då får vi heller ta ein reprise. Til dømes denne ubetalelege bibliotek-TikToken frå juni. Go hælj
Vi har tidlegare ved nokre høve kommentert bruk og misbruk av bibliotekarstereotypiar både i media og ganske så lødig litteratur. Ikkje overraskande er fenomenet også sentralt i eit hovudverk om fordommar og feilslutningar, av ein Nobelprisvinnar … i økonomi: David Kahneman: «Tenke, fort og langsomt» (Pax, 2012). Her frå forordet, der han skriv om eit eksperiment som han og kollegaer utførte (vår eiga omsetting frå den engelskspråklege utgåva):
«Ein person blir skildra av ein granne på denne måten: «Steve er veldig sjenert og reservert, alltid hjelpsam, men er lite interessert i medmenneska og omverda. Han er saktmodig og ryddig, med behov for orden og struktur og er opptatt av detaljar». Kva er då mest sannsynlig; er Steve bibliotekar eller bonde?
Steves personlegheit liknar bibliotekar-stereotypien, dét slår alle med det same, men det finst like relevante statistiske faktorar som nesten alltid blir ignorerte. For det er meir enn tjue mannlege bønder for kvar mannleg bibliotekar i USA. Fordi det er så mange fleire bønder, vil vi nesten heilt sikkert finne fleire «mjuke og ryddige» sjeler på traktorar enn ved informasjonsskrankane i biblioteka. Likevel fann vi at deltakarane i eksperimentet ignorerte desse relevante statistiske fakta og berre stolte på likskapen».
Vi har tidlegare mått hengje ut Hans Olav Lahlum her på bloggen for å ha utvist lita forståing for eit viktig bibliotek-etisk prinsipp, nemleg når han i krimboka «Sporvekslingsmordet» lar detektiven sin, Kolbjørn «K2» Kristiansen, få gjennombrot i ei etterforsking ved hjelp av lånardata, velvillig utleverte av ein bibliotekar på Deichman. Men noko som berre skal vere muleg etter rettsleg kjenning frå ein domsstol. Og då under sterk tvil.
Dette forstår alle i dag, når personvern er eit så heitt og hyppig tema. Lahlum har ikkje protestert på klagemålet vårt, men han ville kanskje hevda at dette var meir ukjend då dei fiktive brotsverka hans fann stad. «K2-serien» hans er nemleg retro-krim frå tidleg 1970-tal. Og tidskoloritten er tatt på kornet. Særleg dei av oss som opplevde Oslo på denne tida blir effektivt sette attende til desse langsame mobiltelefon- og datanettfrie tidene, då narkotikabrotsverka var litt hasjrøyking i Slottsparken og terrorisme eit framandord i utanriksnyheitene. Og alt går føre seg på tidsriktig, sobert Oslo-Vest-språk, med De og Dem og herr, fru og frøken.
Lahlum er sjølv fødd i 1973 og oppvaksen ved Mjøsa, så Oslo-researchen hans må ha vore omfattande. Så er han også ein av krim-sjangerens absolutte skærpingar. Men likevel går han i baret: For i bok nummer 10 i serien, «Svanemordet» (2020), skriv han om eit vitne som ser eit mordoffer (før mordet finn stad) gå ut av – Nasjonalbiblioteket!?
Men i 1973 var ikkje dette namnet på noko bibliotek i Noreg!
Den første trykksaken …
Det var «berre» dei sju-åtte hundre åra som Sverige rådde over Finland at Stockholm låg sentralt og eigna seg best som rikets hovudstad. Til dømes Gøteborg er mykje nærmare resten av Europa. Hadde denne «Sveriges framsida», for ikkje å seie Karlstad, vore hovudstad, ville svensk og norsk vore eitt språk, har nokon sagt. Men slik blei det jo ikkje.
Også på bibliotekfeltet har vi nokre interessante språkskilnader mellom dei to landa. Mange kjenner norsk kassere mot svensk gallra, kjøpe inn mot förvärva, avis mot tidning osv. Men i dag oppdaga vi eitt tydelegvis godt innarbeidd svensk ord som slett ikkje blir innlysande på norsk: For kva i all verda er eit kapprumsbibliotek? Og kor finn vi slike? Svaret finn vi med eit enkelt biletsøk på Google.
Det er jo eit fint og ganske lett ord å uttale. Barnehagebibliotek på norsk er tyngre, men det er presist på kor denne «institusjonen» finst.
Også interessant: Eit biletsøk på «barnehagebibliotek» kan tyde på at dei norske ikkje er så strengt lokaliserte til garderobane som dei svenske. Er dette faktisk eit søtt, lite døme på korleis språkbruk og ordval kan påverke realitetar?
Svenskane har elles eit anna, endå meir elegant og eksotisk ord for kapprum: Tambur! Men kan ein viss musikkvideo ha skapt nokre litt for vågale assosiasjonar, ikkje berre hos svenskar flest, men også arkitektar, slik at kapprum er blitt det gjengse ordet? I alle fall i barnehagar (norske eks-kulturminister Åse Kleveland forsøkte seg vel også med denne låta i Ballade-perioden?).
Tamburbibliotek hadde vore noko!
Vi har ikkje tilgang til teksten i dette oppslaget i Harstad Tidende, men har forstått at det er på Senja bibliotek i Finnsnes det skal skje. Så kan vi håpe at ho har noko i flosshatten til norske bibliotek? For nokre dagar sidan tråla vi partiprogramma og fann at Høgre ikkje hadde éitt ord å melde om bibliotek. Alle dei andre hadde i alle fall litt.
Biblioteka er i all hovudsak eit kommunalt ansvar her i landet, men betre tilgang til e-bøker og lydbøker kan regjeringa hennar, eller den neste, faktisk gjere noko med.
Då kan du kjøpe ein rapport om marknaden for bibliotekmøbel dei komande fem åra, « inkludert progresjon, segmentering, vekstutsikter, muligheter, utfordringer og konkurranseanalyse». Og sist, men ikkje minst: «Den endelige rapporten vil legge til analysen av COVID-19s innvirkning på denne industrien».
Dette må vere det sikraste provet på at vi på bloggen ikkje var heilt på jordet då vi påpeika at i det post-pandemiske biblioteket er det ikkje nok å berre flytte stolane litt frå kvarandre.
Det er snakk om eit bibliotek på berre 46 kvadratmeter. Då trur du vel oppslaget i avisa Sydöstran er ein norskevits? Nei, Norje er ein liten tettstad i Sölvesborg kommune i Sør-Sverige (vi har faktisk tre gongar tidlegare blogga om biblioteket i kommunen, men ikkje i rosande ordelag).
Frå svensk Wikipedia: «Ortnamnet har inget samband med konungariket Norge. Visserligen finns dokument från 1500-talet (det äldsta från 1528 och 1537) med stavningen Norge, men påståenden om att detta skulle ha med landet Norge att göra har aldrig kunnat beläggas».
Men tusentals unge, og litt mindre unge, norskingar har vore i Norje, årleg, sidan 1992! Av stort sett éin grunn: «Sweden Rock Festival»; ein hardrockfestival med tretti tusen tilhøyrarar kvart år. Ein av Sveriges største musikkfestivalar.
PS: «Nårje» førekjem ironisk brukt på trykk om grannen i vest. Slik svenskane uttaler det. Elles ikkje ulikt slik vi uttalte det sjølve gjennom hundreåra. Før vi tok i bruk skriftuttale av den danske skriftforma, med tydeleg «g». Kjelde: Språkrådet («Noreg» på nynorsk er ei sak for seg, sjå same kjelda. Underteikna bruker «Noreg», men mest fordi «Norge» er språkhistorisk minst like kunstig (kunstig på norsk, til skilnad frå konstig på svensk 🙂 ).
Fleire melder til redaksjonen at det aller første dei ser etter her er nye blogginnlegg med bibliotekrelatert humor og fleip. Denne veka har det vore for mykje anna å gjere, og tilgangen har vore mager når det gjeld god bibliotekharselas. Det einaste vi har er denne plakaten og lenke til dei per i dag 64 blogginnlegga under kategorien «det er fredag».
Biblioteket tar saka #librarycase 