Lydboka – ein kulturell katastrofe?

Bernhard Ellefsen brukte i Morgenbladet 29. september ei dobbeltside på lydbøkene: “Å hevde at lydboklytting er det samme som lesing, tilslører en kulturell katastrofe”. Han viser til at salet av fysiske bøker er redusert frå 19 til 11 millionar det siste ti-året. Mens det samtidig er 10,7 millionar årlege strøymingar av lydbøker. Retorisk spør han: – “Åtte millioner ut, nesten elleve inn – pjuh! Da er vel tapet mer enn kompensert for og alt såre vel?”

Ellefsen polemiserer godt mot Storytel og kjeldene deira sine konklusjonar, blant anna: «Høre bok eller lese bok? For hjernen din spiller det ingen rolle!». Og han peikar på den store vridinga mot underhaldning og særleg krim som lydbokstrøyminga står for. Og på at bruken av strøyming er så lite «forpliktande», samanlikna med kjøp av bøker: “Der et stort flertall hører ferdig de bestselgende krimbøkene de begynner på, er det et nesten like stort flertall som hopper av nobelprisvinner Olga Tokarczuks roman Løperne”.

Oppsummert frå Bernhard E.: “Der gode bøker, i større grad enn gode filmer, god musikk eller god billedkunst, i lang tid har hatt reelle muligheter til å nå et ganske (og noen ganger veldig) bredt publikum, er den sjansen nå betraktelig mye mindre. Når vi vet hvilken kulturell betydning boken som medium og litteraturen som kunstform har hatt de siste århundrene, er det en dramatisk erkjennelse”.

Gløym at Ellefsen i bibliotekmiljøet er den aller største og styggaste kasseringsmoralisten, og les denne saka hans i MB.

I helgas nummer av Morgenbladet svarar tre av leiarane på Deichman …

… at den “konservative tilnærmingen Ellefsen legger til grunn, der han beskriver lydformidling av og lytting til bøker som et problem, er lite produktiv”. Før dei framhevar den vellukka formidlinga av litteratur som no skjer i biblioteka. Med faktisk stor utlånsauke av fysiske bøker, i alle fall i “flaggskipet” i Oslo.

Det er greit, men tru om ikkje både biblioteka og Litteratur-Noreg har mykje å tenkje gjennom og drøfte framover, både “på kammerset” og utanfor. Ikkje berre det tilbakevendande: Kor lenge skal biblioteka sulteforast med lydbøker?

Og snart kjem nok Spotify for fullt med lydbøker også på norsk. 

PS 1: Underteikna, mangeårig konspirasjonsteoretikar, har ein kjepphest: Når det gjeld alt anna enn skjønnlitteratur finn det stad eit intimt og varmt samarbeid mellom bokforlaga og nettopp lydbokstrøymarane! For når dei konsekvent ikkje har med noteapparat og heller ikkje litteraturlister i faglitterære lydbøker, og heller ikkje legg dei ut på forlaga sine nettstader, oppnår dei jo at folk med seriøs interesse for bøkenes tema må kjøpe papirutgåvene i tillegg. Eller e-utgåvene.

Her tre av fleire svært kunnskaps- og fakta-rike døme frå eiga lesing den siste tida:

• Ulrik Eriksen, «Et land på fire hjul», der dei 39 sidene med sluttnotar ikkje er med. Og heller ikkje litteraturlista på fem sider.
• Graeber og Wengrow, “Begynnelsen til alt : En ny fortelling om mennesket”. Her manglar 257 sider sluttnotar, bibliografi og indeks (frå den engelskpråklege førstutgåva). 
• Carline Tromp, Kulturkrig : Det nye ytre høyre og normaliseringen av det ekstreme. 30 sider med litteraturliste og sluttnotar er ikkje med i lydboka.

PS 2: Eg forstår at notar osv. ikkje er heilt enkelt i ei lydbok, men NLB får til alt som trengst (døme: Carline Tromps bok hos NLB tar 15 timar og 8 min., mens Cappelens nedlastbare tar 9.42 og Storytels 9.44). Men publisering av alle appendix på nettet burde altså vore eit kompromiss, for folk utan lesevanskar. 

PS 3: Denne konsekvente mangelen kan sjølvsagt, for biblioteka, snuast til det positive: Auka utlån av faglitteratur! Plakat-tekst: «Bruk biblioteket! Vi har fotnotane!»