Også bibliotekspørsmål blir det skrive lesarinnlegg om på Khrono.no, men sjeldan kjem det til debatt. Tysdag delte vi her på bloggen eit offensivt Khrono-innlegg av Emma Sjøenden Vestli om digitalisering, og etter kvart har det kome kommentarar som også hos ein amatør som underteikna styrker inntrykket av at dette er verkeleg viktig. Siste debattant, Pål Magnus Lykkja, skriv blant anna at «modellen Bokskapet kommer til å bli en nasjonal løsning innen veldig kort tid fordi jeg tror de fleste som setter seg inn i denne modellen skjønner at dette vil fungere både nasjonalt og internasjonalt».
Dette er den klikkvenlege tittelen på eit lesarinnlegg på Khrono i går (som gjer at også vi brukar han, må vi vedgå … ). Etter å ha klikka oss fram til innlegget er tittelen: «Når skal vi få en prinsipiell diskusjon om åpen publisering av fagstoff?». Forfattar er leiaren av kunnskapsforvaltinga ved universitetsbiblioteket ved OsloMet, Emma Sjøenden Vestli. Ho tar utgangspunkt i førsteutkastet tilny digitaliseringsstrategi for UH-sektoren som nyleg blei lagt fram. På nasjonal konferanse for digitalisering i høyere utdanning, blei strategien omtalt som «omfattende og fremtidsrettet». Men Vestli innvender: «Jeg mener at dette er noe vi har snakket om i lang tid. Men det har stort sett blitt med det».
I løpet av dagen har det kome ein uvanleg spydig kommentar til denne nettstaden å vere, noko som i sin tur har starta noko som kan og bør bli ein debatt. Fleire lesarar av denne bloggen vil utan tvil kunne bidra.
18.11.: Og så fekk Vestli støtte i endå ein kommentar.
Kontant avvising av rykter om gravlegging av Plan S frå direktør Røttingen og tre andre leiande personar i Norges Forskningråd på Khrono.no onsdag. Dei skriv blant anna: «Mange har fått med seg at ERCs vitenskapelige råd ikke lenger fullt ut støtter Plan S-implementeringen. Dette er beklagelig, selv om det vil ha liten praktisk betydning for Forskningsrådet og andre finansiører i cOAlition S».
Vi har hatt Plan S på blokka eit par veker, etter at bomba sprang om at det europeiske forskingsrådet ERC i juli trekte seg frå heile planen. «Uforståeleg», sa direktør i Forskingsrådet, John-Arne Røttingen. Før han annonserte overgang til Utanriksdepartementet som «global helseambassadør». Så kom det nokre lesarinnlegg på Khrono.no der norske Plan S-skeptikarar gav – høfleg – inntrykk av ei viss letting. Men i dag har nettstaden eit innlegg av tre tilsette ved UiT, blant anna bibliotekdirektør Johanne Raade, med tittelen «Plan S: Snøballen som må rulle». Dei avsluttar likevel med eit atterhald i den siste setninga: «Det er på høy tid at forskerfellesskapene og institusjonene sørger for at flere seriøse tidsskrift går over fra kommersielle forlag til åpne plattformer. Fordi det er den veien snøballen ruller, og må rulle videre, med eller uten hjelp av Plan S».
I ein artikkel i Nature frå midten av juni kan vi lese om auka vilje til å publisere og dele forsking om koronapandemien og at særleg fagfellevurdering og dermed publisering har tatt mykje kortare tid enn før. Men samtidig er nokre i tvil om dette vil halde fram og bety …
Ikkje fallen betalingsmur, men ruin av bygdeborg. Frå ei bok der to kapittel er «open access». Klikk og kikk 🙂
Dette er ein mellomtittel fra Khrono.no sitt intervju med direktør i Forskingsrådet, John-Arne Røttingen. Det handlar om at «Frå 2021 får norske forskarar ikkje lenger pengar frå Forskingsrådet dersom dei gir bort opphavsretten til tidsskrift og forlag».
Røttingen seier blant anna: «Forskaren og institusjonen skal ha opphavsretten, og dermed retten til å arkivere og gjere artiklane tilgjengelege. Vi trur dette er noko alle tidsskrift må og vil akseptere. Vi er i tett dialog med redaktørane for dei største tidsskrifta, og forlaga har sagt at dei ønskjer å finne gode modellar for å vere i samsvar med Plan S».
Forsølva kunnskapssøk. Frå re-opninga av Nasjonalbiblioteket i 2005
Blant anna på Khrono kan vi no lese at Kunnskapsdepartementet si ordning med open tilgang til norskspråklege tidsskrift innan humaniora og samfunnsvitskap har vore vellykka, ifølgje ei evaluering frå Unit. Men også at ordninga skal utvidast til å omfatte rettsvitskap.
Dette er veldig bra, men også heilt naudsynt i situasjonen i dag med heilt eller delvis stengde bibliotek.
Og ordninga kostar 9,1 statlege millionar. Kor mykje er dette? Eit døme: Ikkje få sjefar i norske verksemder har dette eller meir som årsløn!
Med koronaen framleis som eit trugsmål og med sterkt redusert offentleg økonomi i truleg fleire år framover burde all seriøs kunnskapsproduksjon og -formidling få solid særhandsaming. Kva med ein to-delt eller meir differensiert modell der det viktigaste, slikt som i denne ordninga, blir fritt for alle kor som helst, mens alt anna blir fritt på biblioteka sitt utstyr? OGSÅ i folkebiblioteka.
På Khrono.no i dag har administrerande direktør John-Arne Røttingen i Norsk forskningsråd eit svært viktig utspel. Han held fram: «Slik fremmer vi kunnskapsutviklingen og vil være bedre rustet når krisene rammer. Derfor stiller den internasjonale koalisjonen av forskningsfinansiører der Forskningsrådet er med – cOAlition S – felles krav om full og umiddelbar åpen tilgang til alle forskningsresultater finansiert av medlemmene fra 2021».
Og så kan vi sitere noko positivt om keisardømet i vest:
Vi siterer frå Unit: «I lys av rapporten Rettighets- og lisensspørsmål ved åpen publisering inviterer Unit berørte aktører til å sende skriftlige innspill om hvordan aktører og myndigheter bør arbeide videre for å nå målet om åpen tilgang».
For eit par veker sidan skreiv vi om denne rapporten og debatt som var i gang på forskings- og høgareutdanningsnettstadene.
På forskning.no i går skreiv samtidig Ingrid Torp frå De nasjonale forskningsetiske komiteene om forskningsetikken rundt sånt som vi peikar på i overskrifta: «Bør forskere holde tilbake kunnskap? En del forskning kan misbrukes. Noen forskere velger derfor å holde resultater tilbake».
>> Og dette er det ein diskusjon om på Cinemateket i Oslo i kveld, med filmvising (Wim Wenders: Til verdens ende), om du ikkje har anna å gjere i hovudstaden.
Attende til generatoren i overskrifta: Dette er såpass innfløkt – og viktig – at vi berre siterer Torp vidare:
Krono.no har i dag ein større sak om Plan S og den nye rapporten «Rettighets- og lisensspørsmål ved åpen publisering». Her kan vi blant anna lese at: »Forskerforbundet har vært kritisk mot den lisensen som er anbefalt i Plan S. Nå får de og andre kritikere langt på vei støtte i den ferske rapporten.»
Frå pådrivarsida for Plan S har Khrono sitert frå ein kronikk i Forskerforum av direktør John-Arne Røttingen i Forskningsrådet. Han meiner rapporten «tydeliggjør … at våre krav om åpen tilgang ikke er i strid med akademisk frihet, og belyser også hvordan forskningsinstitusjonene kan sikre en overgang til full åpen tilgang».
Det var Unit som tinga rapporten, som dei la ut 23. desember. Vi følgjer opp på bloggen.
Slik ser vi Skåden mellom sine gamle kollegaer på Bokselskap.no
Klassekampen har i dag ei stolpesak på kultursidene om vårt alles kjære Bokselskap.no. Dei digitaliserer som kjent norske forfattarar som har falle i det fri etter Åndsverklova og produserer e-bøker av dei av høg kvalitet. Men Klassekampens poeng er at mellom avdøde forfattarar som Per Sivle, Amaile Skram, Eilert Sundt og Magdalene Thoresen har Bokselskapet også lista opp den 44 år gamle, høgst levande forfattaren Sigbjørn Skåden.
Så oppegåande, tenkte vi først, at han har klart å hacke seg inn i Bokselskapet! Og tilsvarande mykje PR-kåt.
Men greia er at Bokselskapet ikkje berre lagar e-bøker av dei som opphavsrettsjuridisk har falle i det fri, men også opnar for forlag og forfattarar å inngå avtalar for ope publisering av nye bøker. Open Access, for å seie det slik. Slik har Skåden fått innlemma ei bok frå 2004 i denne samlinga: «Skuovvadeddjiid gonagas». Faktisk debutboka, som han også blei nominert til Nordisk Råds litteraturpris med.
Apropos å falle i det fri: Det finst gode nettstader for å få oversikt over sånt. Til dømes på Wikipedia, der dei i den engelskspråklege utgåva har artiklar som «1949 in literature«, der underkapitlet «Deaths» fortel oss …
Den utrøyttelege Open Access-pådrivaren Jan Szczepanski, pensjonert bibliotekar frå Göteborgs universitet, har lese ein ny artikkel på LIS Scholarship Archive: OA in the Open: Community Needs and Perspectives. Forfattarane har samla fagfolk med ulik bakgrunn for å drøfte utfordringane for å få OA-material meir tilgjengeleg gjennom biblioteka. Og eit første vilkår for å kome vidare er blant anna «to consider OA content as core to collection development — on a par with, if not perhaps superior to, paywalled content.» Der er vi ikkje enno. Og i tillegg sit institusjonane på kvar si tuve og kavar med dette.
Så Szczepanski blæs ut på bibliotekforumet Biblist: «Hur länge ska vi vänta? Det har nu gått tjugo år sedan vi fick internet. När ska vi börja förvärva. Är det inte det som tillhör våra grunduppgifter som bibliotek? Varför lämnas OA-resurserna utanför? Vad kan och bör vi göra för att skapa grundförutsättningarna för att tillsammans förvärva fritt tillgängliga resurser? Eller ska vi överlämna även detta till kommersiella aktörer som redan idag styr stora delar av förvärvet till våra U/H-bibliotek.»
Det var enklare å finne frie bilete av ein bukk enn av fiskegarn
Sjølv om debattane om Plan S og Open Access har stilna samanlikna med i vinter, har ikkje Khrono sloppe temaet. I går publiserte dei ei sak av Simen Ådnøy Ellingsen ved NTNU som blir oppsummert slik: «Plan S gjør rett i å redusere innflytelsen til grådige kommersielle abonnementsforlag som Elsevier, men går rett i garnet til kommersielle og like grådige OA-forlag.» Og vidare: « … mange OA-forleggere er private foretak som til syvende og sist skal tjene penger for sine eiere, og bukken er blitt satt til å passe havresekken, betalt av offentlige forskningsmidler.»
Pressemelding fredag frå Kunnskapsdepartementet, men som berre universitets- og forskingsavisene har fått med seg til no:
«Norge har nå undertegnet avtaler med de fire største forskningsforlagene.Det betyr at norske forskningsresultater kan publiseres åpent i over 7 400 tidsskrifter. Det utgjør om lag 40 prosent av tidsskriftene som norske forskere rangerer som de beste.»
Forsknings- og høyere utdanningsminister Iselin Nybø seier: «Det har ikke vært enkelt, men nå har vi landet avtaler som få trodde var mulig da forhandlingene startet. Vi har ikke vunnet kampen om åpen publisering ennå, men vi har fått den drivkraften vi trenger for å på plass lignende avtaler med alle forlag i løpet av neste år.»
På 
Den utrøyttelege Open Access-pådrivaren Jan Szczepanski, pensjonert bibliotekar frå Göteborgs universitet, har lese ein ny artikkel på LIS Scholarship Archive: 
Biblioteket tar saka #librarycase 
.jpg){kind=link}