Nedlagd

~ Anders Ericson ~ Legg igjen en kommentar
Full nedstenging

Tenesta Medienorge blir nedlagd, takk vere Kulturdepartementet og regjeringa si fjerning av 2,4 millionar i driftsmiddel. Og trass i forsøk det siste året frå Stiftelsen Tinius, Fritt Ord og Amedia, med fleire, på å halde det gåande. Konklusjonen er: «vi avslutter derfor vår dokumentasjon av medieutviklingen i Norge».

Noko som blant anna då blir vekk, er den fagleg breie nyheitstenesta og lista over nye faglege publikasjonar frå inn- og utland. Tenesta har også ein bolk om bøker, der nokre bibliotekdata inngår.

I tillegg heiter det: «Nettsidene våre blir tilgjengelige ut januar – deretter stenges de ned». Sjølv om det ikkje vil bli oppdatering med ny kunnskap, er det gode grunnar til ikkje å slette sidene. Mediekunnskap er nemleg også mediehistorie (sjå til dømes den historiske oversikta over «Sportsrettigheter«!). Og mange lenker dit på andre nettstader vil døy. Med tanke på ein backup på nb.no, er røynslene med å stole på Nasjonalbiblioteket så som så, jamfør den tapte kampen om å ta vare på forumet biblioteknorge.

Biblioteka – litteraturhusfilialar?

~ Anders Ericson ~ 1 kommentar
Julepynta Oslo Litteraturhus

Kvar laurdag er første oppslag i Klassekampen reservert seks faste spaltistar av beste sort. Éin av dei er Olaug Nilssen, og siste laurdagen i 2023 hadde ho overskrifta «Meir enn nokon gong treng vi sterke, til­gjengelege litteraturhus». Ho etterlyser statleg innsats for dei fem og eventuelt fleire nye litteraturhus, men også for folkebiblioteka. For no har til og med hennar eigne forfattarungar nesten slutta å lese bøker.

Ho meiner litteraturhus og bibliotek bør samarbeide meir. Ho har gode røynsler med litteraturhus-turnéar på bibliotek i Møre og Romsdal og Ryfylke. Og: «Kanskje kan Litteraturhuset i Oslo invitere Rick Riordan og strøyme samtalen til biblioteket på Oasen i Fyllingsdalen?»

I overskrifta har eg tatt henne i verste meining. Men er dette snart realiteten? I den digitale verda kan jo det meste sentraliserast og strøymast, og det skaut fart under koronaen. Riordan måtte blitt ei kollektiv storsatsing, men kva blir det elles igjen av …

Les mer «Biblioteka – litteraturhusfilialar?» →

Bibliotekbloggåret 2023

~ Anders Ericson ~ Legg igjen en kommentar
Utsikta frå kjøkkenglaset 28.12.2023

Dette er dei ti mest nedlasta på bloggen i året som gjekk. Bak den suverene «vinnaren» skjuler det seg ei mengd korte bloggpostar du kan lese utan å opne heile posten:

  1. Home page  6582
  2. Ifla’s Frustrating Elections 2023 576
  3. Det s kj ør e Nettbiblioteket er ein realitet 563
  4. Book Purges as a Weapon of War 534
  5. Lokaldemokratisk bomtur 465
  6. Deichman nest dårlegast på utlån 390
  7. – Alle vil redde Bokhylla 327
  8. 238 ferske boksider om Nasjonalbiblioteket, men … 293
  9. Alvorleg NRK-krenking av bibliotekarstanden? 287
  10. Halvering av Bokhylla.no vil IKKJE svekke .. 255

Nr. 2 og 4 viser at bloggen har fått godt fotfeste internasjonalt. Noko denne oversikta stadfestar:

  • Norway 16,686
  • United States 2,089
  • Sweden 755
  • Finland 618
  • Netherlands 589
  • France 275
  • Austria 207
  • Germany 207
  • United Kingdom 166
  • China 115

Ikkje så verst, etter at vi – forsøkte – å trappe ned i april. Godt nytt år, trass alt!

Julereprise

~ Anders Ericson ~ Legg igjen en kommentar

Her litt litterær juletrepynt som illustrasjon og julehelsing (bloggarferien har nemleg starta). Lånt fra heimesida til Ringe bibliotek på Fyn, DK. Det er berre ein tilfeldig namnebror av bloggaren som figurer midt på kula; teksten heiter «Peters jul» og er «indbegrebet af dansk hyggelig jul» (reprise frå 2016 og 2018).

Apropos dansk, så skal bloggaren i kveld koke to kg raudkål. På dansk vis, for servering med heilstekt and. Til eit lag på solsnudagen. Og apropos bloggar, så kan det også bety ein som ser til at blodet blir tømt frå fisk eller anna nyleg avdødt kreatur. Med tanke på matlaging. Til jul osv osv.

Kronargumentet for papirboka

~ Anders Ericson ~ Legg igjen en kommentar

Debattane går høge for og imot skjerm eller papir. Pedagogar kranglar seg imellom, og det same gjer vel psykologar og augelegar med fleire. Men no slår i alle fall ein fersk analyse fast at elektroniske tekstar taper kapitalt for dei trykte på éitt felt: Overvåking av lesaren. Navigating Risk in Vendor Data Privacy Practices: An Analysis of Elsevier’s ScienceDirect heiter rapporten, og her eit utdrag frå konklusjonen (mi omsetting):

«ScienceDirect [er] eit døme på eit produkt med ein personvernpraksis som er i direkte konflikt med bibliotekas standardar og retningslinjer for personvern. … Personvernerklæringa og U.S. Consumer Privacy Notice gir ein oversikt over korleis personopplysningar – medrekna åtferdsdata – blir samla inn og brukt til målretta marknadsføring og reklame, og korleis dei blir utleverte til tilknytte verksemder og partnarar i Elsevier, RELX og andre utanfor morverksemda».

PS: Bibliotekbruk av trykte bøker o.l. er likevel ikkje heilt trygt. Dette ifølgje ei gransking eg har gjort og til no funne sju forfattarar som let som om biblioteketikkens retningslinjer for personvern ikkje finst.

«Nå er det jul igjen» – glimt frå innkjøpsordningas parlamentariske pubertet

~ Anders Ericson ~ 1 kommentar

Ifølgje eit kjent bibliotekjungelordtak skal også falske nyheiter og tabbar formidlast korrekt og, om muleg, opplysande. Derfor:

Det aktuelle dømet mitt blei utløyst av at Amanda Gorman las dikt under presidentinnsettinga til Biden i januar 2021 *1. Dette blei ei hovudsak på kultursidene i Klassekampen 25.1.: Bør diktlesing bli fast praksis på det norske Stortinget? Blant anna lyrikaren Henning Bergsvåg blei intervjua: «I den grad poesien har vært i Stortinget, har det vært til spott og spe, som da Arild Nyquists dikt ble lest med tullestemme i 1972, for å vise det uforklarlige og nytteløse ved poesien».

Særleg i høve til statsbudsjettet, meinte nokre på Løvebakken. Den nye innkjøpsordninga sikra auka inntekter til forfattarane og ny skjønnlitteratur til biblioteka, men til ein årleg kostnad på fire skattemillionar (1971). Då hadde olja i Nordsjøen berre så vidt pipla fram, og Oljefondet drygde i endå tjue år.

Men til opplesinga: Det finst faktisk ikkje spor etter at noko som helst dikt av Arild Nyquist har blitt lese opp frå Stortingets talarstol. Men diktet «Nå er det jul igjen», frå samlinga med same namn, blei referert til, og forfattaren blei grundig harselert med, særleg inspirert av VG og bokmeldar Bjørg Jønsson, som hadde fillerista han på førstesida: «Vekk med skrotet!».

Likevel fann eg at i nyare tid hadde minst tre andre røynde litteraturfolk påstått at julediktopplesinga fann stad: Jan Inge Reilstad i Morgenbladet 23.12.2005, Karin Haugen i Klassekampen 17.10.2009 og Ottar Fyllingsnes i Dag og Tid 28.05.2010. Og på ei Facebookgruppe med 39 tusen (!) følgjarar, «Poesiringen» (17.12.2019). Nærmare folkeeige kjem vi vel ikkje på skjønnlitteraturfeltet?

Men i 2021 skjedde det meir, no på debattsidene i Klassekampen: Først var det litteraturvitar Kristoffer Jul-Larsen som slog fast ikkje-opplesinga av julediktet i eit lesarinnlegg 30.1., og han hadde sikra seg solid støtte: «I «Norsk litteraturkritikks historie 1870–2010» viser Eirik Vassenden at det ikke finnes spor av noen latterliggjørende Nyquist-lesing i stortingsreferatene. Historien ser ut til å skrive seg fra Einar Øklands etterord til «Nå er det jul igjen! og andre dikt» fra 1972. Der skriver Økland: «Vi kan tenkje oss ein stortingsmann sitere ‘Nå er det jul igjen’ i Stortinget og deretter spørje KUD-ministeren kva som blir gjort for å hindre at slikt gjentar seg»». Altså: «Dessverre er denne gode historien ikke sann». 

Faktiske opplesingar

Likevel var ikkje gravearbeidet fullført enno: I eit lesarinnlegg 13. februar stadfesta også lyrikar Thor Sørheim fråveret av opplesing, men lista samtidig opp …

Les mer ««Nå er det jul igjen» – glimt frå innkjøpsordningas parlamentariske pubertet» →

Bibliotek og opphavsrett – lys i tunnelen?

~ Anders Ericson ~ 2 kommentarer

Utan verken første- eller n’tehands kunnskap om US-amerikansk styringsverk og juridiske prosessar, tar eg sjansen på å dele dette frå Stillehavskysten: San Francisco Board of Supervisors, som ser ut til å ha mykje makt i denne byen, har einstemmig gått inn for eit lovforslag som vil gjere verksemda til Internet Archive lovleg. Pluss tilsvarande som andre bibliotek står for. Internet Archive skreiv sjølv om dette i april.

Internet Archive inneheld blant anna Wayback Machine med arkiverte kopiar av utruleg mange nettstader frå 1996 og frametter, arkiverte lydband, dataprogram og filmar osv., som anten er opphavsrettsleg beskytta eller har ein Creative Commons-lisens. Dei samlar også digitaliserte bøker frå ei rekke bibliotek verda rundt. Men bokbransjegigiantane i USA ønskjer å knekke IA gjennom ei omfattande rettssak der dei påstår at tenesta er rein piratverksemd.

Men lovforslaget var i alle fall ikkje skrota enno i oktober, for då blei politikaren som gikk i spissen for forslaget, utnemnd til IA-helt for 2023.

På bloggen har vi skrive mykje om IA gjennom fleire år. Og bruker Wayback Machine titt og ofte. Til dømes 5. desember då eg skreiv om skillingsvise-tenesta til Gunnerusbiblioteket i Trondheim. På WM fann eg at tenesta i alle fall hadde vore på nett sidan 27. januar i år. Då var nettstaden lasta ned første gong.

Høyringa til boklovforskrifta er i mål

~ Anders Ericson ~ Legg igjen en kommentar

Ei kjapp lesing av (nokre av) dei 40 høyringssvara som blei publiserte hos Kulturdepartementet i dag, fortel at skiljet mellom børs og katedral er større enn nokon gong. På bibliotek- og formidlarsida er det stor uro over dei elektroniske lydbøkene, mens forlaga og forfattarane er godt nøgde med alle delar av denne lovprosessen og treng ikkje nemne lydbok i bibliotek med eitt ord.

Eg vil framheve Biblioteksentralen sitt grundige svar. Dei oppsummmerer blant anna slik:

«Stridens kjerne er at rettighetshaverne motsetter seg bibliotekenes adgang til å kjøpe inn og låne ut digitale utgaver av verket/boka uten å innhente samtykke fra forfattere og forlag. Dette var forståelig for noen år siden, da kopisperrer, utlånsmodeller og bibliotekvederlag ikke var like avklart, men nå virker motstanden uforståelig.

Den virker også styrt av en ubegrunnet redsel for at markedet for særlig lydbøker skulle ødelegges nært totalt av bibliotekenes utlån, selv om det ikke fins tall som vi har sett som underbygger en slik påstand. Tvert imot har strømmetjenestene økt sin vekst etter at bibliotekene startet opp med digitale lydbøker (uten at det med sikkerhet fins en sammenheng her)».

Norsk Bibliotekforening har på si side levert ei eiga opphavsrettsleg utgreiing og er meir kortfatta i høyringssvaret. Dei avrundar slik: » … det er særs viktig at retten til digitalt utlån frå bibliotek blir presisert så snøgt som råd. Status per i dag er at forlaga ikkje tilbyr bokgruppe 8.9, dvs. e-versjonen av bokgruppe 2, til folkebiblioteka. Det trengst eit regelverk som ikkje hindrar biblioteka i å oppfylle oppdraget sitt».

Skillingsvisdom på Gunnerus

~ Anders Ericson ~ 1 kommentar

Kor mange spørsmål kjem ikkje på bibliotekar-lister og -forum av typen: «Ein lånar ønskjer teksten til ei vise som startar slik: ….». Om du ikkje finn det på DuckDuckGo eller andre søkemotorar, på nb.no eller diktregisteret på Kongsberg (eg trudde det var på Elverum?), har det no kome eit «nytt» alternativ: nettstaden «Skillingsvisene i Norge«, utarbeidd av Gunnerusbiblioteket ved NTNU.

Her er det søk på førstelinje, tittel, forfattar, stad, år osv. og på emneord, sjå emneordskya. Dei eldste er transkriberte og søkbare på heile tekstane, også i dei vanlege søkemotorane.

Interessant for oss i dag: Arbeidaragitatoren Carl Johan Michelsen sin tekst «I Anledning af en Nordmands og en Jødes Samtale». Direkte inspirert av Henrik Wergeland sin kamp for å oppheve jødeforbodet i Grunnlova. Det er elles p.t. 37 treff på emneordet Etnisitet.

Sjå også Gerd Karin Omdal sin omtale av Michelsen og denne tidlege antirasistiske norske teksten (side 406 ff).

Ukrainalitteraturen på under to timar

~ Anders Ericson ~ Legg igjen en kommentar
Frå venstre: Marina Hobbel, Dina Roll Hansen og Tora Vassnes. Bak: Neste nummer av «Mellom» med temaet ukrainsk litteratur.

Rygge bibliotek, eit mossebibliotek dei siste tre åra, har ei venneforeining med gode tradisjonar. Torsdag denne veka gjorde dei eit løft ved å innby til møte om ukrainsk litteratur med tre av dei viktigaste norske autoritetane på feltet.

Etter flott ukrainsk sang og gitarspel ved Anna og Viktor Dremhiula, opna omsettaren Marina Hobbel med å ta utgangspunkt i den omskiftelege ukrainske historia frå mellomalderen til i dag og presenterte dei viktigaste forfattararane undervegs. Snart kjem ho med Oksana Zabuzjko sin store roman «Museet for etterlatte hemmeligheter», ein gjennomgang i romanform av den same, lange historia. Dina Roll Hansen er omsettar frå russisk, noko som er viktig for å kunne formidle ein annan svært viktig ukrainsk forfattar i våre dagar, Andrej Kurkov. For han skriv på russisk, som framleis er førstespråket for mange (han skriv også jamleg for Dag og Tid). Tora Vassnes avslutta kvelden med ein presentasjon av det komande nummeret av tidsskriftet Mellom, tidsskrift for omsett litteratur. Der ho sit i redaksjonen. Neste nummer er ein antologi med omsettingar av ein rad ukrainske forfattarar. Tinge bladet kan du gjere her.

Mette Lindelin Bernhardsen er styreleiar i venneforeininga til det flotte, berre sju år gamle biblioteket i Rygge ungdomsskole på Breisand. Styret stod aleine for både ideen til og gjennomføringa av møtet. Ho vedgår at det ikkje var heilt enkelt å få sett saman programmet, men etter 15-20 telefonar i aust og vest var ho til slutt trygg på at det blei bra. Og ho kan gjerne formidle kontakt til dei tre om andre venneforeingar eller bibliotek er interesserte. Sjå e-postadressa hennar her. Dei tre verkar alt godt samkøyrde og er ikkje framande for å stille opp fleire stader.

Kunstig intelligens – What’s next?

~ Anders Ericson ~ Legg igjen en kommentar

Annelin Eriksen, professor i sosialantropologi, skreiv i «Ex-Machina-spalten» i Klassekampen måndag om blant anna kryobiologi og vitrifisering; digital bevaring av menneskelege minne. Dette må vi vel også no, forsøke, å forstå. Studieobjekta hennar ønskjer blant anna å «få direkte tilgang til fremtidas historiske personer». Men ho er skeptisk: «Teknokapitalismen spiser seg stadig inn i de mer intime sfærer av menneskelivet. Ser vi konturene av et konsummarked for det vi kan kalle evighetsteknologi?» 

Eg har akkurat lese den ferske boka hennar, «Evighetsmennesket : om teknologi, vitenskap og udødelighet» (Universitetsforlaget, 2023). Noko hadde eg høyrt litt om før, blant anna i god, gamal sci-fi-litteratur, noko måtte eg lese to eller fleire gongar, før eg kanskje måtte gi opp og himle med auga; – Kor gærne kan rike US-amerikanarar bli?! Men noko brukte eg merketusjen på for å hugse til neste utgåve av ChatGPT, eller den neste etter der igjen.

Fellesnemnaren for dei ulike personane, miljøa og verksemdene Eriksen skriv om er at dei nektar at eksistensen skal slutte når blodpumpa gjer det. Noko er mest hyper-individualisme, noko er mest new age-religion, mens noko er forsøk på oppfølging av pacemakeren og kunstige hofteledd, og nærmar seg faktisk vitskap. Men merk at fleire av miljøa ho skriv om er svært små og kanskje utdøydde (sic!) før vi veit ordet av det.

Når ho dreg inn «vanleg» kunstig intelligens i dette, oppnar ho litt andre dørar enn i anna eg har lese om KI. Slikt er nyttig.

Eg trur Annelin Eriksen har orda sine i behald, og eg skal ikkje levere denne boka til nærmaste loppis.

Kor går IFLA og vi?

~ Anders Ericson ~ Legg igjen en kommentar

Når nokon skal skrive historia om organisasjonen IFLA, blir det, i tillegg til dei alarmerande udemokratiske og arbeidsmiljø-øydeleggjande prosessane i 2022 ff, umuleg å styre unna den sterke tilnytinga til multimilliardæren Bill Gates. For verksemda til IFLA er til 67% finansiert frå Stichting IFLA Global Libraries (SIGL), ei forkledning for Bill and Melinda Gates Foundation (BMGF).

I dag er det to syn på dette; anten blir det sagt å vere ei stor, smilande lykke for IFLA og biblioteka (jf illustrasjonen til venstre), eller Gates’ filantropi er som Tim Schwab i dag skriv i The Nation: «a thin silver lining in a very dark cloud» (til høgre ei fersk bok av han om same tema).

For noko er i ferd med å skje. Schwab skriv blant anna (mi omsetting): «Ei veksande gruppe av Gates sine tiltenkte mottakarar kritiserer han i dag for å gjere meir skade enn nytte, og nokre har eksplisitt bede han om å slutte å hjelpe. ‘Bill Gates bør slutte å fortelje afrikanarane kva slags landbruk dei treng’, heiter det i overskrifta til ein kronikk i Scientific American, skriven av Million Belay og Bridget Mugambe frå Alliance for Food Sovereignty in Africa. Kritikarane, som spenner frå bondeorganisasjonar i Afrika sør for Sahara til folkehelseekspertar over heile verda, og skolelærarar i USA, peikar på faren for høge ekstra kostnadar ved Gates sine filantropiske krosstog og dei enorme følgjeskadane dei etterlet seg».

2 gull til bibliotektidsskrift – med stor takk til IFLA-toppane …

~ Anders Ericson ~ Legg igjen en kommentar

Det svenske Biblioteksbladet har gått til topps i to kategoriar i det nasjonale Publishingpriset. Prisane fekk dei for nummer 4, 2022, eit temanummer i to språklege utgåver, på svensk og engelsk. Temaet var det pågåande demokratiske underskotet i IFLA-leiinga og informasjonstørka til presse, fagmiljø og anna omverd (kortversjon, sjå ein «2 minutts» gjennomgang).

Nummeret vil bli ståande som ein sentral referanse for all historieskriving og forsking på denne utrulege prosessen i det som skulle vore ein av verdas mest demokratiske organisasjonar.

Men blir det noka uavhengig forsking? Det er ikkje teikn til initiativ til det i bibliotekmiljøet. Lojaliteten oppover, laugsånda og konsensusen i det vesle fagmiljøet vårt har gjennom denne prosessen vist seg knallsterk, med dei få unntaka Biblioteksbladet, «Felicity Jupiler» og denne bloggen.

Når det gjeld den planlagde boklege markeringa av hundreårsjubileet til IFLA i 2027, kan det sjå ut som at organisasjonen berre vil «update the book published in 1977», altså til 50-årsjubileet. Som ikkje var forfatta av profesjonelle historikarar, men av ein psykolog og ein bibliotekar og tidlegare sekretær og visepresident i IFLA.

Men det finst jo miljø innan profesjonsforsking, til dømes eitt under same tak som den norske bibliotekutdanninga … (del gjerne).

Hei, bokbransjen. Kor enormt trugsmål er eigentleg biblioteket?!

~ Anders Ericson ~ Legg igjen en kommentar

Etter tjuefem år som journalistfrilansar / berre periodevis full/deltids jobb (slutta i fast jobb i staten ved 48, men har aldri angra!) kunne pensjonen vore betre, så biblioteket kjem godt med. Men då må eg ofte på VENTELISTE.

Her gjorde eg i dag eit kjapt søk i fem bibliotek på seks av dei titlane eg p.t. står på venteliste for. Alle er nye og relativt kjende bøker av året, men ikkje direkte bestseljarar. Eg har utelate bibliotek i småkommunar; for der må slike titlar nesten alltid vente på at dei kjem frå innkjøpsordninga. Eg har anonymisert biblioteka, men to av dei lar seg nok identifisere. Datasystema i dei fem biblioteka framstiller ventetida på ulikt vis. Vitskapeleg er dette ikkje, men nokon må gjerne gjere det grundigare.

Eg har ikkje sett på e-bøker eller lydbøker. Det er då grenser for sjølvplaging.

Les overskrifta ein gong til, og klikk så på tabellen. I’ll say no more.