Mens norsk presse er breiddfull med justisminister Mehl som vedgår at ho TikTok feil, skriv svenske Magasin K om Daniel Forsman, biblioteksjefen i Stockholm, som «menar att bibliotekens användande [av TikTok] rimmar illa med det demokratiska uppdraget». Trass i at det er eit effektivt medium for å få ungdom til å lese.
Forman meiner «Vi kan försöka lyfta ut det innehåll som finns på Tiktok till andra kanaler som är säkrare och mindre problematiska att använda … Jag tycker att vi behöver arbeta mer aktivt med att hitta våra egna format och våra egna kanaler på ett annat sätt än vad vi gör idag».
Underteikna håpar då at slike slapstick-toks som på biblioteket i Flen kan bli løfta «till andra kanaler».
I Bok og biblioteki 1994bleifenomenet newsgruppe, dåtidasSOME, nemndavThomas Brevikførste gongen. Klikk og les
For eit drygt år sidan kutta eg ut Facebook, så blogginnlegga mista ein kanal ut. Nedlastingane frå bloggen blei reduserte frå 60 tusen i 2020 til 40 tusen i fjor. Men det måtte til. No er spørsmålet om Twitter må gå same vegen. Om ikkje heile tenesta klappar saman før eg kjem så langt.
Same kva, hausten/vinteren 2022-23 kan bli lagnadstung for sosiale medium. Men kan det bli ei tid for endring og kanskje kollektiv, solidarisk nytenking?
Mange har skrive om dette dei siste vekene. Éin av dei betre er William Shoki, sørafrikanar og spaltist i Klassekampen. I dag skriv han «Farvel til Twitter» og med undertittelen «Twitters død bør være irrelevant for oss som ønsker en ekte solidaritet» (har du ikkje tilgang, kan du lese originalen på «Afrika is a Country»).
Eg kutta ut Facebook for eit år sidan (og mista ein god del relativt faste lesarar, men skitt au). Altså blei Twitter ein viktigare kanal, på kontoen https://twitter.com/frilanders. Men så kom det store eigarskiftet der, så eg veit ikkje enno, men denne halvdelen av bloggredaksjonen vil frå no av forsøke seg også på Mastodon. Dette er ei open kjeldekode sosialt-medium-plattform som ingen skal kunne kjøpe opp og som skal vere fri for reklame og algoritmemisbruk. På Mastodon kan du velje mellom ulike tenarar, og eg hoppa på ein norsk, snabelen.no. Mastodon-kontoen min heiter då https://snabelen.no/web/@frilanders.
Eigensitat frå førre veke, då det handla om det kulturelle valprogrammet til den danske nettstaden SøndagAften: «Rundt omkring eksperimenteres med lokalt funderede alternativer til Facebook. Ingen er flyvefærdige, men PubHubs, Mastodon og Friendica forsøger sig frem. Understøttes sådanne forsøg af et dansk biblioteksvæsen, kan vi både påvirke og udvikle. Bibliotekstanken er i princippet open source – længe før begrebet blev opfundet. Bibliotekerne kan fascilitere og formidle de lokale samtaler» (mi utheving).
Nettstaden Gizmodo.com er no i gang med å rulle ut, bit for bit, interne, avslørande dokument frå Facebook. I dag er det dei sterkt omdiskuterte algoritmane som kjem «under kniven». Algoritmane som rangerer kva du skal sjå av nyheiter på kanalen. Vi omset konklusjonen: «Det desse dokumenta viser oss, er at trass i Facebook sine utflukter om kva dei meiner er “meiningsfullt” for brukarane, eller “verdt tida” internt, ser tilsette i FB på rangeringa som altfor kompleks og uforståeleg til at dei nokon gong kan få gjort jobben gjort forsvarleg. Dei veit også at dette er eit system som er ein føresetnad for Facebook si framtid».
Starten på søket på «bibliotek» på Tiktok. Klikk og kikk
I Klassekampen i dag er hovudsaka på kultursidene at bokbransjen «Tjener på Tiktok-omtale». Men dei skriv også om at biblioteka, dei som ikkje har krav om inntening, har utbytte av å vere på denne sosiale kanalen. Det heiter blant anna:
«Askerbibliotekene har 567 følgere og nesten 12.000 likerklikk.
– Vi ser hele tida etter nye måter å treffe brukerne våre på. Responsen har hittil vært veldig god, sier Jon Esteban Furøy, leder for barne- og ungdomsavdelingen ved Askerbibliotekene.
De har to ansatte som lager videoer til Tiktok. Den mest sette videoen har fått 67.000 visninger. Der anbefales flere norske ungdomsbøker, blant annet «Dette er ikke oss» av Neda Alaei og «Litt redd, bare» av Alexander Kielland Krag.
– Vi legger merke til at folk etterspør bøkene vi omtaler på Tiktok. Vi vet at vi nå treffer en gruppe vi tidligere ikke har klart å treffe».
Vi har tidlegare skrive om tiktokkinga i Nittedal og om humoristisk, men effektiv Bibliotek-Tok i svenske Flen.
Frå Britt Karin Larsen si debutsamling «5mg blues og andre dikt», 1978
Vi visste jo at Facebook, Youtube og liknande tener stort på at folk klikkar på dei mest spanande, dramatiske og, som det ofte viser seg, falske bodskapa. FB har delvis retta seg etter kritikk, men slikt genererer framleis reklamemillionar til nettstaden. Dette er altså indirekte profittering på innhald frå små og store som legg ut innhald på eige initiativ. Men no går det fram at strøymetenesta Spotify, mest kjend for musikk, tener gode pengar på medvite å innby og spreie podcastar som inneheld konspirasjonsteoriar og falske fakta. Og dei vil ikkje gje seg, i alle fall ikke etter at «berre» Neil Young og Joni Mitchell krev fjerning av låtene sine frå tenesta.
>> 30.1.: Nils Lofgren sluttar seg til. Og Bare Egil, på sin måte.
Khrono.no har i dag ei sak om at 270 medisinske forskarar, legar og sjukepleiarar har signert eit opprop der dei «meiner Spotify er blitt ein av verdas største formidlarar av falsk og skadeleg informasjon».
Les også kva professor i medieinnovasjon ved Universitetet i Oslo, Petter Bae Brandtzæg, som vi kjenner frå ei mengd bibliotekkonferansar, seier om det aukande presset frå slike medium: «Når du først dukkar ned i dette, blir du svimmel. … Det blir meir og meir komplisert å orientere seg i dette landskapet fordi det kontinuerleg blir produsert enorme mengder innhald. Ingen var i nærleiken av å sjå dette komme 15 år tilbake i tid. Det var ei anna verd».
Sjå dei i alt 39 innlegga med taggen «Falske nyheiter» her på bloggen.
Sagohuset på Södertälje stadsbibliotek. Foto: WikiRebecka (CC BY-SA 4.0)
Svenske Biblioteksbladet melder om biblioteket i Södertälje der nokon har kapra FB-sidene deira: «Plötsligt slängdes alla administratörer av Facebook-sidan ut. Ingen på Södertäljes bibliotek kunde längre lägga upp inlägg på sidan. I stället dök nya typer av inlägg upp, exempelvis inlägg om en tandläkare i Washington och sedan förvandlades sidan till en fan-sida av en gammal tv-serie från 90-talet.»
Og supporten hos FB svarer ikkje.
Men «de flesta besökare hittar till bibliotekets webbsida som fungerar som den ska». Der har vi nok litt av løysinga.
Dette burde sjølvsagt andre og meir autoritative krefter på bibliotekfeltet ha starta debatten om. Men gjerne også i kommentarfeltet her: Ikkje berre Datatilsynet, men no også Teknologirådet har skrota Facebook og rår andre offentlege instansar til å gjere det same: «De bør i hvert fall grunngi veldig godt hvorfor det er nødvendig å være på Facebook. Hvorfor må de outsource sin informasjonsvirksomhet til en plattform som rett og slett bruker personopplysninger om innbyggerne som betaling for kommunikasjonsvirksomheten?»
UDI har også hoppa av, og NAV, som har sju ulike kontoar, vurderer det same.
UiO har vurdert dette, men vel å halde seg på FB «… fordi det er der målgruppen befinner seg». Dette kan vel likne på folkebibliotekets situasjon.
Her på bloggen har vi skrive mykje om kor alvorleg det er når lånardata lekker frå biblioteksystema. Dette vil likevel berre skje ved feil eller ulovleg innbrot i systema, og risikoen er ikkje stor. Men på plattformer som Facebook publiserer lånarar dagleg meiningane sine frivillig og utan angst for konsekvensane.
Det trengst sjølvsagt utgreiing av alternativ, men dette vil sikkert kome no, på mange felt.
PS: Den annonserte slettinga av FB-kontoen til denne bloggen 1. oktober vil bli aktiv først etter fjorten dagar.
Også i ein av dei største norske byane har biblioteket prøvd seg, men der må dei lære seg skilnaden på å og og. Det er jo særleg barn og ungdom under norskopplæring som bruker denne kanalen!
Dette ser ut til å bli ein kort bloggpost. Om det ikkje er meir å melde om Flen på ein lat fredag i juni? Og det er det:
På éin og same fredag føremiddag dukkar det opp (kvifor heiter det dét? Det er jo ei sjølvmotseiing) to nyheiter om Tiktok og bibliotek. Begge er dessverre betalingsinnmurte: Først ei sak i Svensk Bokhandel om at tiktokking om bøker aukar salet «på ett unikt sätt. Tio år gamla titlar kan få extrem skjuts tack vare känslosamma videoklipp – i synnerhet om de lockar till tårar». Takk til Jan Szczepański, Gtbrg, som meiner dette bør vel duge for bibliotek også.
Og så får vi avisa Varingen i fanget (elektronisk) der dei skriv om to skolejenter i Nittedal som tiktokkar for biblioteket. Vi får tilgang og siterer: «Biblioteket har laget TikTok-profilen nittebib og har engasjert Katinka Eckhoff (16) og Kari Strandrud (15) til å lage innhold for det sosiale nettverket. De to går henholdsvis første året på Bjertnes videregående og siste året på Li ungdomsskole. – Vi skal engasjere flest mulig ungdommer, komme med boktips og vise hva biblioteket kan brukes til, sier Katinka … Kanalen har snautt 100 følgere, men har altså passert 6.000 seere på en enkelt video».
I dag har The Guardian slått fast at det vil hjelpe lite å utestenge Trump frå sosiale media, men så har dei spurt ulike ekspertar om andre metodar for å gjenreise det øydelagte internettet. Joan Donovan, forskingsdirektør ved Harvard Kennedy Schools Shorenstein Center on Media, Politics and Public Policy, er klar på dette (vår omsetting):
«Vi må tilsetje 10 000 bibliotekarar med mandat å fikse informasjonsøkosystemet vårt. Denne arbeidsstyrken vil vere «global in size, but local in scope» og fokusert på å byggje system for å organisere rettidig, lokal, relevant og presis informasjon på tvers av sosiale medieplattformer».
Donovan viser til dei føderale krava til «allmenne» (public) radiostasjonar. Dei skal «serve the public interest, convenience and necessity».
Slik fekk vi i ettermiddag vite at nokon er blitt fornærma og rapportert ting frå bloggen som vi har delt på bloggens Facebookside. Dei som anten ikkje blir krenkte, eller som toler det, kan i staden tinge nyheitsbrevet vårt, på linje med p.t. 828 andre. Sjå her nede til høgre >>
>> Nytt 17.7.: Norsk Bibliotekforening melder på lista biblioteknorge at dei «har teke initiativ til eit møte med Forfattarsentrum m.fl. rett over ferien» om desse spørsmåla. Bra!
«Strømmes for evigheten» var overskrifta i Klassekampen i går då dei følgde opp saka frå tysdag om strøyming og påfølgjande nettpublisering av foredrag og liknande. Noko som kan undergrave nye oppdrag og dermed økonomien til forfattarar. Onsdag blei Nasjonalbiblioteket og Deichman intervjua, men eit gjennomsnittleg folkebibliotek vil ikkje alltid kjenne seg igjen i korleis dei to største biblioteka i landet løyser ting.
Det er på tide med ein gjennomgang av alt dette no når digitale arrangement må bli daglegdagse. Dette er ingen oppgåve for denne bloggen, men vi vil bidra til å spele ballen vidare.
Opphavsrett har aldri vore enkelt, og i faglege forum vedgår ofte bibliotekarar kor usikre dei er. Sjå til dømes denne tråden på Twitter, der den røynde biblioteksjefen i Lom, Rita Mundal, forsøker å få svar på følgjande: «Vi vil ikkje bryte lov og reglar. Er det lov å ha opplesingar i biblioteka utan å betale vederlag og avklare med forf. på førehand eller er det ikkje lov? Td lesestund for ungar, Strikk og lytt, litterær lunsj. Dette er reine opplesingar, ikkje bokpresentasjonar».
Forfattar Idar Lind engasjerte seg, men dei fleste andre fortalde mest om kva dei ikkje veit. Same kor mange gongar Rita gjentok og presiserte.
Det overraskar ikkje at Rita er frustrert. Ho starta tråden sin tre dagar etter at Norsk forfattersentrum hadde hatt ein twitterdiskusjon, der dei i ei seinare oppsummering på heimesida blant anna skriv:
«Opne Instagram i desse dagar, og du kan bli bombardert med oppfordringar om at «Hald deg heime». På YouTube får du kanskje ei lenke til ein regjeringsnettstad om Koronaviruset. Eller gå til Twitter og søk på uttrykket «å halde avstand er ikkje effektivt». Det kan finnast der, men sannsynlegvis ikkje lenge – fordi Twitter har forbode setninga som skadeleg».
Dette er innleiinga i ei sak på NBC News onsdag denne veka. Ikkje slik å forstå at vi meiner at meteren til nestemann er feil, men det er prinsippet det handlar om. Vi berre omset vidare, før vi tar laurdagskvelden:
Bibliotekarar i USA drikk kaffi av slike krus. Sjå ALA Shop
Under bibliotekdelen av Litteraturfestivalen på Lillehammer for ei dryg veke sidan var ytringsfridom hovudtemaet. I dei siste par minutta av den generelle paneldebatten (video) handla det om utspelet til næringsminister Torbjørn Røe Isaksen (H) i Klassekampen 20. mai om behovet for ein ny ytringsfridomskommisjon. Paneldeltakarane på Lillehammer var skeptiske, men dette var berre rundt tjuefire timar etter Røe Isaksen sitt utspel. Men så i kronikken i Klassekampen i dag (for abonnentar) svarer medievitar Helge Rønning i eit større format.
Ministeren sitt poeng er at førre gjennomgang var tjue år sidan. I mellomtida har vi fått Internettets allmenne gjennomslag, med sosiale media og polarisering, hat-kultur, falske fakta osv. Men Rønning meiner situasjonen ikkje er prinsippielt ny og konkluderer: «Spørsmålet er altså om å nedsette en ny kommisjon er noen løsning? Viktigere ville det være å handle nå for å sørge for at forutsetningene for den åpne og opplyste offentlige samtalen styrkes.» (les heile, det er bra).
Det han viser til her er det nye sjette punktet til § 100 etter revisjonen av grunnlova i 2004: «Dei statlege styresmaktene skal leggje til rette for eit ope og opplyst offentleg ordskifte.»
Læt det kjent? Jau, det er unisont med den nyaste versjonen av §1 i biblioteklova: «Folkebibliotekene skal være en uavhengig møteplass og arena for offentlig samtale og debatt.»
>> Nytt 17.7.: Norsk Bibliotekforening melder på lista biblioteknorge at dei «har teke initiativ til eit møte med Forfattarsentrum m.fl. rett over ferien» om desse spørsmåla. Bra!
