Etter klagar på generalsekretær Leitner frå tilsette i IFLA blei han «løyst frå stillinga si» 8. april. Dette var då «the only possible solution to the current situation». Men ifølgje forliket som IFLA offentleggjer i dag blir han regelrett lovprist av hovudstyret på punkt etter punkt. Og han får framleis ha kontroll med finansane i stiftinga SIGL, eit samarbeid med Bill Gates Foundation, som han har bidratt sterkt til.
Ikkje rart at styret vel å ikkje seie éitt ord offentleg.
Svenske Biblioteksbladet er eitt av veldig få som har ein kommentar til dette i dag. Dei har vore omtrent aleine om å ha dekka denne saka, i tillegg til denne bloggen.
Dei som låner bøker på desse språka på biblioteket i Borås, vil nok gå fri.
Det blei blåbrun styring i Sverige nyleg, der ytre-høgrepartiet Sverigedemokraterna (SD) var den store vinnaren og for første gong med innverknad på ei regjering. SD har lenge sagt at kulturpolitikken er viktig for dei, slik vi alt har sett på kommunalt nivå, der dei direkte har markert seg i medievalet i bibliotek der dei har vore i maktposisjon. Og no har dei kome i slik posisjon i mange fleire kommunar.
Til no etter valet har dei ikkje tona flagg på slike område som mange hadde venta, men i regjeringserklæringa har dei fått gjennomslag for «att kommuner och myndigheter måste informera Migrationsverket och Polisen – om de i sin verksamhet upptäcker personer som vistas i Sverige utan tillstånd». Og: «Genom informationsplikten ska möjligheterna att leva i landet utan tillstånd försvåras».
Regjeringa har ymta om unntak frå denne regelen, men dei vil neppe gje etter for motstanden frå alle fagfelta der organisasjonar har protestert. Frå bibliotekhald er dei fleire. Til MagasinK, bladet til DIK-forbundet, seier ein fleirspråkbibliotekar i Borås: «Enligt lag ska vi vara ett öppet rum dit alla får komma – då kan man samtidigt inte ange folk som kommer hit. Det går inte ihop». Til Biblioteksbladet seier ein høgskolebibliotekar: «Vi som arbetar på biblioteken måste lova varandra detta: Vi vägrar ange».
Åmås og Aftenposten trumfar dei andre kulturavisene i dag
Fritt Ord-direktør Knut Olav Åmås er i Aftenposten i dag og i det store formatet, under overskrifta (men bak betalingsmuren) «Ro er den nye rocken». Han opnar slik: «Folkebiblioteket rister folk sammen i et av de siste fellesrommene der du kan være bare borger og ikke bruke en krone som forbruker. Det vil nok mange oppdage at de trenger på vei inn i en tid med svekket økonomi. Flere vil ikke ha råd til kulturtilbud som koster mye lenger. Flere vil søke seg til bibliotekene, som alltid er gratis og åpne for alle. Det norske folkebiblioteket er en usannsynlig stor suksess».
>> Tysdag denne veka skreiv vi om krisa for det billettbaserte kulturtilbodet.
Det høyrast jo oppløftande ut for biblioteka, men den tidlegare statsekretæren i Kulturdepartementet veit betre: «Kutt som kommer» er den første mellomtittelen hans. Han spør seg om «politikere lokalt og nasjonalt ser det, eller om en svak sektor blir kuttet enda svakere i trangere tider som starter nå. Sannsynligvis skjer det siste. … Satt opp mot helse og eldreomsorg taper bibliotekene alltid. Statistikkene viser at utgiftene til alle kulturområder har økt kraftig – bortsett fra bibliotekene som står om trent stille».
Vi kan ikkje sitere alt, men han får blant anna fram kvalitetane ved Deichman i Bjørvika, men også at «Det er svære forskjeller fra kommune til kommune. Det utfordrer likhetsprinsippet som er så viktig i Norge». Og han set spørjeteikn ved at bibliotek overtar så mange andre oppgåver lokalt, og viser der til Siri Lindstad i Forskerforum denne veka.
Åmås har grunn til uro:
Vi gjer eit søk i Retriever for den siste veka og finn blant anna noko vi har skrive om før; planane om kortare opningstider i Oslo på grunn av straumprisane. Og om naudskrik frå Nordre Follo: «En rasering av bibliotektilbudet», om at «Biblioteket vil [om budsjettforslaget går gjennom] ha mistet en fjerdedel av stillingene sine siden kommunesammenslåingen i 2020». Og i Ås blir den einaste filialen vekk, i Lindesnes skal det bli «effektivisering» av bibliotek/innbyggertorg og i Levanger blir det «en rekke kutt for å komme i budsjettbalanse. Stillinger holdes vakante også her. Bokbussen for Åsen og Ekne fjernes, og biblioteket reduserer skranketjenester».
PS 30.10.: Med nokre års mellomrom kjem Åmås med store bibliotek-kronikkar i Aftenposten. I 2008 skreiv han om «Blålys for biblioteket», som var med på å skaffe han Norsk Bibliotekforenings pris i 2010. Les dei gjerne i rekkjefølgje. Noko har skjedd på fjorten år, men …
Frå ei bokutstilling om fred og konfliktløysing på Nye Deichman i mai i år
Kva skal til for at pressa skriv om bibliotek? Eit søk på Retriever gir fjorten tusen treff dei siste 365 dagane på «Kultur og underholdning» og sju tusen på «Fritid», men (heldigvis?) berre 641 på «Kriminalitet og rettsvesen». Tjuveri og bråk i biblioteket utgjer det meste her, men i denne gruppa kjem i desse dagar også Bibliotekarforbundet med verkeleg god dekning for saka dei køyrer mot Oslo kommune om å ta del i avgjerder om arbeidstida.
Nrk.no melder at «Kulturlivet rammes igjen»: Ei undersøking viser at det blir 40 prosent lågare aktivitet i år, og ifølgje ein prognose kan billettsalet ved norske kulturhus «falle med så mye som 65 prosent, sammenlignet med 2019».
Utan å kunne vise til nokon statistikk, vil bloggaren påstå at høgare billettprisar har ein del å seie.
Men dette kan bety eit løft for folkebiblioteka, som ikkje er kjende for dyre arrangement, faktisk gratis inngang ofte. Sjå fotoet frå ein presentasjon av ei ny lokalhistorisk bok på Moss bibliotek i førre veke. Stappfullt hus!
For ein sommar sidan annonserte vi her på bloggen seminaret ”Biblioteket – en ljuspunkt?” i Stockholm i månadsskiftet mai-juni. Biblioteket-tar-saka-bloggarane, finske Mikael Böök og underteikna, var arrangørar saman med Maria Bergstrand frå Världsbiblioteket i Stockholm og Lena Lundgren frå BiS. Sistnemnde har no oppsummert seminaret i Bibliotek i samhälle nummer 3, 2022 og på heimesida deira.
Skuggekonferanse? Jo, konferansen ”Stockholm +50” var ei oppfølging av FNs første miljøkonferanse i Stockholm for femti år sidan. Og, som i 1972, blei det no paralellt arrangert ein skuggekonferanse, ”Folkets forum för miljö och global rättvisa”, ein alternativ «grasrotkonferanse». Der meinte vi det var sjølvsagt med eit bibliotekinnslag.
I ingressen til BiS-artikkelen heiter det: «Tre internationella och tre svenska gäster hade olika infallsvinklar på temat men vid programmets slut kunde ändå en vacker båge skönjas. Den intressanta frågan om vad ett bibliotek är avser BiS att ta upp igen». Så går Lena grundig gjennom kva som skjedde, både på Zoom-delen og den fysiske delen.
Frå BTS-bloggen si side kan vi leggje til at det var ei stor glede å kunne introdusere Emily Drabinski for første gong i Europa. Den erklærte sosialisten er 2023–2024 års president-elect for ALA, den US-amerikanske bibliotekforeininga.
MagsinK, bladet til svenske DIK (forbund for bibliotektilsette ++), har ei sak om at «Så har Meröppet förändrat bibliotekariernas arbete». Dei intervjuar tilsette som stadfestar dette. Ikkje minst handlar det om at dei må leggje meir til rette for folk. Og dei må til skilnad frå før avvise spørsmål frå folk som er der før biblioteket opnar, då dei har rutinar som må utførast før opninga: «– En del verkar tänka att ”om du ändå är på plats kan du väl hjälpa mig”. Då får man förklara att ”jag är upptagen med att förbereda en sagostund som jag ska ha snart” eller vad det kan vara».
Tidsskriftet intervjuar også ein universitetslektor frå Lund som har studert meirope sidan starten. Ho oppsummerer: «– De grupper som tillgängligheten ökar för är de som är fullt friska, har rätt ålder och är vana vid bibliotek. Därför är det viktigt att hela tiden fundera kring vilka som riskerar att stängas ute och hur man kan underlätta för de grupperna».
PS: Vi har etter kvart mange artiklar om meirope her på bloggen.
PS: Vi skreiv nyleg om politiske signal i Oslo om reduserte opningstider ved biblioteka på grunn av stramsparing. Kva då med meirope?
Ambrosius av Milano skal ha vore den første i Vesten som las «stille».
Tenk deg at du bur i ein kommune med berre éin bokhandel (det er 92 slike i Noreg, og 182 utan éin einaste) og der denne helst frontar bøker frå forlaget/forlaga som eig bokhandelen. I Noreg har vi jo fått ei slik «vertikal» organisering i denne bransjen, men du kan trass alt få alle slags bøker om du spør. Og/eller tryglar. Men i lydbokhandelen, i strøymetenestene, er det mykje tettare skott, og tettare skal dei bli, ifølgje Bok365.no nyleg: «Stadig flere uttrykker nå uro over effektene av de forlagsdominerte strømmetjenestene».
I ein slik situasjon kunne det ikkje-kommersielle, uavhengige folkebiblioteket vore Problemløysaren! Om det berre hadde fått god tilgang til lydbøker…
Nokre har godt håp om lydbok-betring for biblioteka med den komande boklova. Vi får sjå.
Meir optimisme (men ikkje for skodespelarar): TV2.no har ei sak denne veka om ein ny type kunstig intelligens som bør gjere det lønnsamt å produsere teknisk gode lydbøker av mange fleire titlar, også for den vesle norske marknaden: «Det kan tenkes at dubbing av filmer og opplesing av lydbøker slutter å være et yrke for mennesker».
Vi skreiv nyleg om folkebiblioteka i UK som førebur seg på å bli varmestover for folk som ikkje har råd til å fyre heime. Sjølv om bustadene her i landet stort sett er betre isolerte, er kulda strengare, og biblioteka våre blir nok også brukt slik. Utan at det har vore snakk om eigne tiltak (?).
Så las vi om ein fersk plan for straumsparing i Oslo. Ifølgje NTB er planen i to delar: «I den første delen av planen skal innetemperaturen i kommunale kontorer settes ned til maks 20 grader. Også på skoler, i barnehager og i flerbrukshaller skal temperaturen ned. Men her er 20 grader minimum». Det går ikkje fram om dette også gjeld bibliotek (vi finn ikkje originalen nokon stad og har ikkje tilgang til Aftenposten, som skal ha skrive meir). Uansett frys du ikkje ved 20 grader, så det går vel bra.
Men del to av planen betyr «reduserte åpningstider i kulturbygg og biblioteker».
Det blir ein stor overgang særleg for brukarane av nybiblioteket i Bjørvika, dominert, som det er i dag, av folk som sit der lenge og jobbar med studium og anna. Då blir biblioteket som møteplass, den store nye trenden på 2000-talet, ein skugge av seg sjølv. Og kva då med meirope? Høyrer vi demonstrasjonstog?
Høgskulen i Volda har godt nytt for alle dei bibliotekarane som på interne postlister og ulike forum spør om råd av typen «Hjelp! Eg treng tips om gode bøker på nynorsk for [sett inn lesargruppe]». Det er Nynorskbok.no frå Nynorsksenteret som Lanserer ny og betre nettside for nynorske bøker.
Dei har no omtalar av rundt 1000 bøker. Og «det finst bøker i ulike kategoriar – alt ifrå krim til biletbøker».
I dagens Klassekampen er det store fredagsintervjuet med Halfdan Wiik, mest kjend som initiativtakar til Besteforeldrenes klimaaksjon, men som ein engasjert kollega blant lesarane av denne bloggen. «I alle år» var han tilsett ved høgskolebiblioteket på Stord, men etter pensjoneringa er han ein to-dagar-i-veka-bibliotekar ved folkebiblioteket i Knarvik. Om dette seier han: «– Jeg liker det så godt! Og for meg er det noe nytt å arbeide i folkebibliotek. Man møter så mange ulike folk, det er et av de få stedene der folk føler at de kan komme innom med ethvert spørsmål. Andre steder må man levere et skjema».
Og på kultursidene figurerer forfattar og bibliotekar Lars Petter Sveen: Kritisk til avslag. «Han er aktuell med ei personlig bok om stamming – et problem forfatteren selv har bakset med i mange år. Det er begrenset med litteratur på norsk om stamming, … Det finnes nesten ikke bøker om stamming i norske biblioteker. De titlene jeg kjenner til, er Knut Faldbakkens kriminalroman «Stammeren» og ei fagbok om temaet».
SKRIVEDUGNAD for Kongressbiblioteket. Prosjektet heiter By The People og handlar om å tyde og taste inn handskrivne brev og dokument så dei kan bli søk- og lesbare for historikarar og andre interesserte. Arbeidet blir typisk konsentrert om avgrensa prosjekt, til dømes dei etterlatne dokumenta etter borgarretssaktivisten Rosa Parks.
BOKLOVA. Du kan påverke boklova, seier den nye redaktøren av Bok og bibliotek, Arne Olav Hageberg, på nettsida til bladet: «Innrettinga på boklova vil til dømes kunna påverka kva som er mogleg å få til framover når det gjeld formidling av lydbøker i bibliotek». Eit tema vi også har skrive ein god del om her på bloggen.
BIBLIOTEK =VARMESTOVE. Cilip, det britiske bibliotekdirektoratet, på eit vis, har laga ei rettleing for bibliotek når dei skal opne for bustadlause og andre som går i fare for å fryse. Fleire hundre tusen husstandar på øya vil måtte velje mellom «heating and eating», heiter det. For mange bibliotek er ikkje dette noko nytt, og rettleiinga inneheld «best practise» frå nokre av desse. Dette kan også bli ein realitet her i landet. Bibliotekaktivisten og twittraren @wylie_alan kommenterer ironisk: «Poor people who can’t afford to turn their heating on, sitting in Public Libraries that can’t afford to turn their heating on, run by Library Workers who can’t afford to turn their heating on is the new levelling up vibe».
NYTT DEBATTBIBLIOTEK PÅ KARL JOHAN. Uniforum skriv om at UiO «Åpner ny debattarena». Det handlar om det restaurerte Domus Bibliotheca på vestsida av Universitetsplassen i Oslo sentrum. Dei har fått seg skreddarsydde lokale for møteverksemd og skal der vidareføre debattserien «Ubehagelige samtaler».
Kan vi stole på Wikipedia? er overskrifta på ei sak på Forskning.no denne veka. Svaret er både ja og nei. Dei intervjuar fem forskarar om artiklar om emne dei er ekspertar på, og karaktergivinga sprikar.
Men noko har skjedd over tid. Journalisten seier: «På begynnelsen av 2000-tallet, i forskning.nos første år, fikk vi ofte klager fra leserne om vi brukte Wikipedia som kilde i artiklene våre. Denne kritikken får vi aldri lenger. Nå blir nettleksikonet brukt som kilde i alle medier».
«- Det viktigste med Wikipedia er at det lærer folk kildekritikk». Han som seier dette er Morten Olsen Haugen, bibliotekar med lang fartstid, no seniorrådgivar i kultur hos Trøndelag fylkeskommune. Han held fram: «Før internett vurderte vi tekster etter hvem som hadde skrevet dem og hvor de var publisert. Når en professor skrev kronikk i Aftenposten, stolte vi på innholdet. Men vi leste et innlegg i Klassekampen av en person uten tittel annerledes, som et partsinnlegg. Vi stolte på offentlige utredninger, men var mer skeptiske til en bok fra Pax forlag. – På Wikipedia står alle disse tekstene sammen. Du må vurdere teksten etter at du har lest den».
Elles kan vi lære at i dag er Wikipedia størst: «I Norge har de 73 millioner sidevisninger hver måned. SNL har ti millioner. Norske Wikipedia har 600.000 artikler, mens SNL har 193.000».
Elles kom vi på ei sak i svenske Biblioteksbladet i februar: Beröringsskräcken för Wikipedia är obefogad. Her skriv Karolina Andersdotter liknande ting: «Är vi fortfarande fast i en hierarkisk idé om vem som äger (rätten att förmedla) kunskap? Vad är det som gör en expert?». Og ho har denne lenka til Researching with Wikipedia. Her finst det også ein på norsk bokmål.
Måndag 10. oktober er det lansering på Nasjonalbiblioteket av Kudos – «nettstedet som samler 17 000 kunnskapsdokumenter i offentlig sektor på ett sted» (18 502 står det på nettstaden i dag, 8.10., så her går det unna). Vidare: «Nettstedet skal gjøre det lettere for deg og andre å få tilgang til offentlig kunnskapsgrunnlag fra departementer og statlige virksomheter som blant annet evalueringer, utredninger, strategier og årsrapporter. Målet er at det skal legge til rette for bedre beslutninger og bedre styring, organisering og ledelse».
Namnevalet kan tyde på ei svært sjølvnøgd statsmakt. Så nøgd at ein kan mistenkje litt sjølvironi hos hen som fann på namnet. For det er nemleg ikkje, som ein kan få inntrykk av, ALT på éin stad. Kudos gir berre dei statlege svara. Og utan lokale kjelder og utan mot-informasjon og debatt får ein ikkje heile biletet. Men her kan eventuelt folkebiblioteket bidra.
Lat oss ta eit døme. Her ein statleg initiert konflikt som bloggaren kjenner godt til:
I Danmark går det no debatt i tidsskriftet Perspektiv om folkebiblioteka skal opne for flaumen av bøker som fremjer «alternative» behandlingsmåtar, preparat osv. Vel, saka er at danske bibliotek for lengst har opna slusene, jamfør fotoet til høgre som vi tok på Dokk1 i Århus i 2018.
Bakgrunnen er ein kronikk av ein bibliotekar i avisa Politiken. Han seier til Perspektiv:
«- Min kritik går på, at bibliotekerne i deres formål skal fremme oplysning, men at købe bøger om alternativ behandling fremmer ikke oplysning. Det er det modsatte. Når det handler om fagbøger, så går kvalitet på, om indholdet bygger på virkelighed eller ej. Der er selvfølgelig fagbøger om for eksempel politik og ideologi, hvor bibliotekerne skal have værkerne på hylderne, selvom det ikke er fakta, men holdninger. Men med fagbøger om sundhed og lægevidenskab er vi på naturvidenskabens grund, og der har vi stor viden om, hvordan kroppen er indrettet, hvorfor man bliver syg, og hvordan man kan blive helbredt».
Kva er stoda i norske bibliotek? Her er det nærliggjande hausten 2022 å søkje på ein viss medaljongprodusent og sjå kor godt representert han er. I Biblioteksøk fann vi to titlar (der éin ser ut til å vere dobbelt oppført… sukk… Men med ulike ISBN, så då blir det kanskje dobbeltsukk?). Dei står med frå 0 til 21 eksemplar ute i biblioteka. Det er jo ikkje veldig mykje.
Biblioteket tar saka #librarycase 